การศึกษาเปรียบเทียบอุปลักษณ์ “ไก่” ในภาษาจีนและภาษาไทย ตามมุมมองทางปริชาน

บทคัดย่อ

อุปลักษณ์มโนทัศน์(conceptual metaphor) ไม่เพียงเกี่ยวข้องแต่ในเรื่องการใช้ภาษาเท่านั้น แต่ยังเป็นกระบวนการทางมโนทัศน์หรือเป็นกลไกสำคัญอย่างหนึ่งที่เกิดขึ้นในระบบปริชานของมนุษย์ โดยอาศัยประสบการณ์ที่ได้รับจากการมีปฏิสัมพันธ์กับสรรพสิ่งที่อยู่รอบตัว สัตว์กับมนุษย์มีความสัมพันธ์กันอย่างใกล้ชิด จึงมักจะถูกนำมาใช้เป็นสิ่งที่มนุษย์คุ้นเคยใกล้ตัวมาใช้ในการเปรียบเทียบเพื่อเรียนรู้และเข้าใจโลก ประเด็นที่น่าสนใจคือ ทั้งภาษาไทยและภาษาจีนต่างมีลักษณะการใช้ภาษาซึ่งได้นำ “ไก่” มาใช้ในการเปรียบเทียบให้เกิดเป็นอุปลักษณ์ อาจเนื่องจากนับตั้งแต่สมัยโบราณไก่นอกจากเป็นสัตว์เลี้ยงซึ่งอยู่คู่กับคนไทยและจีนโดยตลอดแล้ว ไก่ในฐานะที่เป็นรูปสัตว์ที่ไว้เคารพบูชา (totem) ยังกลายเป็นหนึ่งใน 12 นักษัตรของทั้งสองชนชาติและสืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน ดังนั้น ทั้งภาษาไทยและภาษาจีนจึงมีลักษณะการใช้ภาษาที่นำ“ไก่”มาใช้ในเชิงเปรียบเทียบเป็นจำนวนมาก ทั้งนี้อาจได้รับอิทธิพลจากปัจจัยทางสังคมและวัฒนธรรมของแต่ละสังคม งานวิจัยชิ้นนี้มีวัตถุประสงค์สำคัญมุ่งที่จะศึกษาอุปลักษณ์ “ไก่” ในภาษาจีนเปรียบเทียบกับภาษาไทยตามแนวคิดทฤษฎีอุปลักษณ์มโนทัศน์(Conceptual Metaphor Theory, CMT) (Lakoff and Johnson, 1980; Kövecses, 2002) เพื่อเป็นประโยชน์ในการเรียนรู้ความเหมือนและความแตกต่างของความหมายเชิงเปรียบเทียบ และเข้าใจระบบความคิดของผู้ใช้ภาษาทางสังคม ซึ่งสะท้อนได้จากบริบททางสังคมและวัฒนธรรมที่แตกต่างกัน