แผ่นเสียงละครร้อง : ภาพสะท้อนวัฒนธรรมบันเทิง ระหว่างปี พ.ศ.2448 – พ.ศ.2474

บทคัดย่อ

“ละครร้อง” เกิดขึ้นในปลายรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเหล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 5   โดยพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ได้รับแนวความคิดจากการแสดงโอเปร่า (Grand opera) ของตะวันตก และละครบังสาวัน (Malay Opera) ประกอบกับการแสดงละครอย่างไทย ได้แก่ ละครรำ ละครดึกดำบรรพ์ ได้ปรับปรุงรูปแบบการแสดงตามแนวคิดการแสดงละครอย่างตะวันตก นำไปสู่การเกิดเป็นละครร้องอย่างไทย ซึ่งถือได้ว่าเป็นงานละครร่วมสมัยที่ได้ปรับเปลี่ยนการนำเสนอในรูปแบบละครที่ทันสมัยในยุคนั้น บทความนี้มุ่งเน้นนำเสนอภาพสะท้อนวัฒนธรรมบันเทิงผ่านมุมมองของการบันทึกแผ่นเสียงโบราณของคณะละครร้องประกอบกับเอกสารสำคัญทางประวัติศาสตร์ที่สะท้อนความนิยมละครร้องในช่วง พ.ศ.2448 ( 1905) ถึง 2474 (ค.ศ.1931)

ละครร้องปรีดาลัยเป็นละครร้องร่วมสมัยคณะแรกซึ่งได้รับความนิยมของหลวงแพร่กระจายสู่ราษฎร์และยังเป็นต้นแบบในการพัฒนาละครร้องในยุคต่อมาซึ่งพบว่ามีคณะละครร้องเกิดขึ้นมากกว่า 50 คณะ ถือเป็นยุคที่เฟื่องฟูของละครร้องอย่างมาก ด้วยความนิยมนี้เองเป็นเหตุให้เกิดการบันทึกแผ่นเสียงของละครร้องในเชิงธุรกิจ พบแผ่นเสียงเพลงละครร้องมากกว่า 200 หน้า ซึ่งแผ่นเสียงได้บันทึกข้อมูลนักแสดงละครร้องคณะต่างๆ  เช่น คณะปราโมทย์นคร คณะนาครบันเทิง คณะเทพบันเทิง คณะปรีดาลัย เป็นต้น นอกจากนี้ยังพบบทละครร้องที่ตีพิมพ์เพื่อจำหน่ายก่อนการเข้าชมละครอีกจำนวนมาก จากข้อมูลทางประวัติศาสตร์นี้แสดงให้เห็นถึงวัฒนธรรมบันเทิงของละครร้องที่ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลายในสังคมไทย ภายหลังเมื่อความนิยมภาพยนตร์เงียบเริ่มเข้ามาในประเทศไทยช่วง พ.ศ.2465 และได้รับความนิยมในพุทธศักราช 2470 เป็นต้นมา ส่งผลให้ละครร้องได้รับความนิยมน้อยลง ภายหลังละครร้องนี้เป็นต้นแบบของการแสดงที่ถูกพัฒนาเป็นละครเพลงจนมาถึงปัจจุบัน