การบรรเลงวงสามสาย

บทคัดย่อ

ซอสามสาย เป็นเครื่องดนตรีไทยประเภทสี มีสาย 3 เส้น ใช้ระบบคันชักอิสระนอกตัวซอ ใช้บรรเลงในพิธีการของราชสำนักมาตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ซอสามสายและซอสามสายหลีบมีหลักฐานปรากฏในเอกสารทางวิชาการมากมาย มีลักษณะของเสียงคล้ายเสียงขับร้องที่สุด ซอสามสายหลีบมีขนาดเล็กและเสียงแหลมสูง
ซอสามสายอู้มีขนาดที่ใหญ่ที่สุด มีลักษณะน้ำเสียงแนวทุ้มต่ำ ปัจจุบันยังไม่ปรากฎเอกสารวิชาการที่กล่าวถึงการบรรเลงซอสามสายอู้ ผู้บรรเลงต้องนั่งบนเก้าอี้เนื่องจากขนาดความยาวของตัวซอ มีการบรรเลงเสียงต่ำสุดของสายทุ้มคือเสียงมีต่ำ สายกลางคือเสียงลาต่ำและสายเอกคือเสียงเร บรรเลงโน้ตห่าง ๆ ตามทำนองเพลงและให้ตรงตามลูกตกของบทเพลง การใช้นิ้วต้องมีการสืบนิ้วกว้างขึ้น ใช้กลวิธีการพรมนิ้วให้มีความหนักหน่วงและเชื่องช้า ทำให้เกิดเป็นเสียงคลื่นสั่นไหวในแนวทุ้มต่ำซึ่งให้ความรู้สึกนุ่มลึกและนุ่มนวล สามารถนำไปร่วมบรรเลงในวงปี่พาทย์ดึกดำบรรพ์ได้ เดิมซอสามสายใช้บรรเลงประกอบในวงมโหรีและการบรรเลงเดี่ยวเพื่ออวดฝีมือ การนำซอสามสายทั้งสามขนาดมาบรรเลงรวมวงทำให้เกิดมิติใหม่ของการบรรเลงรวมวงเฉพาะซอสามสาย แสดงให้เห็นถึงความแตกต่างของลักษณะเสียง ทางบรรเลงและกลอนเพลงของซอสามสายทั้ง 3 คัน คล้ายกับการบรรเลงวงเครื่องสายตระกูลไวโอลินของชาวตะวันตกประกอบด้วยไวโอลิน วิโอลาและเซลโล โดยซอสามสายทั้ง 3 คันบรรเลงร่วมกันไปตามลักษณะทางบรรเลงของแต่ละชิ้น โดยอาศัยทฤษฏีบทบาทหน้าที่และทฤษฏีสุนทรียศาสตร์ ทำให้มีแนวเสียงครบทั้งต่ำ กลางและสูง เพื่อความสมบูรณ์และเป็นส่วนเติมเต็มของทางบรรเลง กลวิธีและกระสวนทำนองของซอสามสายทั้งสามคันในการบรรเลงรวมวงของซอสามสาย