the การจัดการภูมิปัญญาพื้นบ้านด้านสุขภาพและการใช้สมุนไพรของกลุ่มภูมิปัญญาสมุนไพรพื้นบ้าน

บทคัดย่อ

บทคัดย่อ

          การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพการจัดการภูมิปัญญาพื้นบ้านด้านสุขภาพและการ       ใช้สมุนไพรของกลุ่มภูมิปัญญาสมุนไพรพื้นบ้าน ประชากรที่ใช้ในการศึกษาครั้งนี้ คือ  1) กลุ่มชมรมแพทย์แผนไทยเภสัชพัฒนาภูมิปัญญาท้องถิ่น บ้านโนนศรีทอง หมู่ที่ 4 ตำบลโป่งเปือย อำเภอเมือง จังหวัดบึงกาฬ        2) กลุ่มผู้ปลูกแปรรูปสมุนไพรภูทอก บ้านคำแคนพัฒนา หมู่ที่ 6 ตำบลนาแสง อำเภอศรีวิไล จังหวัดบึงกาฬ   3) กลุ่มอนุรักษ์ภูมิปัญญาไทยบ้านสมุนไพร บ้านใหม่ชัยพร หมู่ 11 ตำบลชัยพร อำเภอเมือง จังหวัดบึงกาฬ กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วย ปราชญ์ชาวบ้านในเรื่องของภูมิปัญญาด้านการจัดการภูมิปัญญาพื้นบ้านด้านสุขภาพและการใช้สมุนไพร สมาชิกกลุ่ม องค์กรชุมชนที่เกี่ยวข้องกับสุขภาพ และสมาชิกที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับการดูแลสุขภาพชุมชน โดยใช้การสุ่มตัวอย่างอย่างง่าย (Simple random sampling) โดยมีการคัดเลือกลุ่มตัวอย่างแบบเฉพาะเจาะจง ซึ่งประกอบไปด้วย ปราชญ์ชาวบ้านด้านสมุนไพร หมอยาพื้นบ้าน หัวหน้ากลุ่มสมุนไพรทั้ง 3 กลุ่ม สมาชิกกลุ่มสมุนไพร และเครือญาติที่ได้รับการถ่ายทอดทางภูมิปัญญาในด้านสุขภาพและการใช้สมุนไพร ผู้วิจัยเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยตนเอง โดยใช้รูปแบบการวิจัยแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research : PAR) โดยใช้แบบสัมภาษณ์แบบมีโครงสร้าง ซึ่งผู้วิจัยได้นำเครื่องมือของ สุวรรณี         ไชยชนะ มาปรับประยุกต์ใช้ในการวิจัยนี้ เพื่อให้สอดคล้องและอยู่ในขอบเขต และบริบทของพื้นที่ที่จะทำการศึกษา ผลการวิจัยพบว่า การจัดการภูมิปัญญาพื้นบ้านด้านสุขภาพและการใช้สมุนไพรของกลุ่มภูมิปัญญาสมุนไพรพื้นบ้าน แบ่งเป็น 2 ด้าน คือ (1) ด้านภูมิปัญญาด้านการจัดการความหลากหลายของพืชสมุนไพรนั้น ทั้ง 3 กลุ่ม ได้มีการอนุรักษ์และปลูกสมุนไพรอย่างต่อเนื่อง ทั้งสมุนไพรท้องถิ่นและสมุนไพรต่างถิ่น แต่มีข้อจำกัดด้านพื้นที่ (2) ด้านกระบวนการด้านการจัดการสมุนไพร มีการจัดการการใช้สมุนไพรทั้งแบบดั้งเดิม และผลิตภัณฑ์สมุนไพรแปรรูป

          คำสำคัญ : การจัดการภูมิปัญญา, สุขภาพ, การใช้สมุนไพร, สมุนไพรพื้นบ้าน