ตำนานพระธาตุตะกุ้ง ฉบับวัดสระไตรนุรักษ์ บ้านนาเวียง อำเภอทรายมูล จังหวัดยโสธร : การศึกษาบทบาทหน้าที่และกลวิธีทางวรรณกรรม
Wat Sratrainurak Version of Phrathat Ta Kung Legend, Nawiang Village Saimoon District, Yasothon Province : A Study of Roles and Strategy of Literature
คำสำคัญ:
วิเคราะห์วรรณกรรม, ตำนาน, พระธาตุตะกุ้ง, วัดสระไตรนุรักษ์บทคัดย่อ
บทความนี้เสนอผลการวิเคราะห์ตำนานด้านองค์ประกอบและด้านบทบาทหน้าที่ องค์ประกอบของวรรณกรรมได้แก่ 1) กลวิธีการแต่ง เปิดและปิดเรื่องแบบลังกา มุ่งแสดงความเลื่อมใสพุทธศาสนา ดำเนินเรื่องตามลำดับปฏิทิน 2) แก่นเรื่องคือความศรัทธาพระพุทธศาสนา แก่นเรื่องย่อยคือความวิเศษของพระธาตุ ความร่วมมือ และการละความโลภ 3) โครงเรื่องคือสองพี่น้องรับพระเกศาธาตุ 8 องค์จากพระพุทธเจ้าและต้องนำไปที่ดอยศรีกุงกุตตระ ระหว่างทางมีเหตุให้พระธาตุไม่ครบ จึงมีผู้มาช่วยตามหาและสร้างพระธาตุบนดอยศรีกุง กุตระสำเร็จ 4) ฉากคือสวรรค์ ท้องฟ้า พื้นดินและพื้นน้ำ 5) ตัวละครเอกคือพระพุทธเจ้า ตะปุสสะ ภัลลิกะ พระยาอุปัชลาปะ และพระอินทร์ 6) ใช้สำนวนภาษาลาวและบาลี มีการซ้อนคำ สัมผัสอักษร สัมผัสสระ ใช้คำสร้างมโนภาพ รสวรรณคดีได้แก่กรุณารส หัสรส วีรรส อัพภูตรส สันตรส บทบาทหน้าที่ของวรรณกรรมได้แก่ 1) การถ่ายทอดความเชื่อประเพณี 2) การสั่งสอนคุณธรรม 3) การสะท้อนสังคม 4) การเป็นที่ยึดเหนี่ยวจิตใจ
เอกสารอ้างอิง
กาญจนา คำผา. (2559). แนวทางการสืบทอดประเพณีฮีตสิบสองเพื่อเสริมสร้างความเข้มแข็งแก่ชุมชน. (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
กุสุมา รักษมณี. (2549). การวิเคราะห์วรรณคดีไทยตามทฤษฎีวรรณคดีสันสกฤต (พิมพ์ครั้งที่ 2). กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศิลปากร.
จารุวรรณ ธรรมวัตร. (2548). วรรณกรรมท้องถิ่น:อีสาน-ล้านช้าง. มหาสารคาม : มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
ชานนท์ ไชยทองดี. (2552). การวิเคราะห์วรรณกรรมอีสานเรื่องคดีโลกคดีธรรม. วารสารมหาวิทยาลัยราชภัฏมหาสารคาม. 3(2), 21-31.
ณัฐพงษ์ ปัญจบุรี. (2557). การศึกษาวิเคราะห์วรรณกรรมค่าวซอเรื่องเศรษฐีหัวเวียง. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
ดวงมน จิตร์จำนงค์. (2556). วรรณคดีวิจารณ์เบื้องต้น. กรุงเทพฯ: ประพันธ์สาส์น.
ตุลาภรณ์ แสนปรน. (2550). การศึกษาวรรณกรรมทำนายของล้านนา. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, เชียงใหม่.
ทรงวิทย์ พิมพะกรรณ์. (2558). สินไซ : การประยุกต์ใช้ทุนวัฒนธรรมเพื่อการพัฒนาชุมชนสองฝั่งโขงในกระแสโลกาภิวัฒน์. (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). มหาวิทยาลัยขอนแก่น, ขอนแก่น.
ธวัช ปุณโณทก. (2542). สารานุกรมวัฒนธรรมไทยภาคอีสาน เล่ม 12. กรุงเทพฯ: มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์.
ปฐม หงษ์สุวรรณ. (2548). ตำนานพระธาตุของชนชาติไท : ความสำคัญและปฏิสัมพันธ์ระหว่างพุทธศาสนากับความเชื่อดั้งเดิม. (วิทยานิพนธ์ปริญญาดุษฎีบัณฑิต). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, กรุงเทพฯ.
ปัจจรี ศรีโชค. (2550). วิเคราะห์หลักการสอนเรื่องคะลำเข็ดขวงในวรรณกรรมเรื่องสร้อยสายคำ (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
พรสวรรค์ อัมรานนท์. (2526). ตำนานเชียงแสน : การศึกษาเชิงวิจารณ์. (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
พระมหาบุญชู ภูศรี. (2550). การศึกษาโลกทัศน์แบบพุทธของชาวอีสานในวรรณกรรมเรื่องสังฮอมธาตุ (วิทยานิพนธ์ปริญญามหาบัณฑิต). มหาวิทยาลัยศิลปากร, กรุงเทพฯ.
พิชิต อัคนิจ. (2541). การศึกษาเชิงวิเคราะห์ปัญญาสชาดกฉบับล้านนาไทย. มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ : เชียงใหม่.
วนิดา บำรุงไทย และเกศรินทร์ คันธมาลา. (2554). การศึกษาภาพสะท้อนสังคมในวรรณคดีเรื่อง “พระสี่เสาร์กลอนสวด. วารสารอารยธรรมศึกษาโขง-สาละวิน. 2(1), 7-24.
วัฒนชัย หมั่นยิ่ง. (2555). วิเคราะห์การใช้ภาษาภาพพจน์ในมหาเวสสันดรชาดก (กัณฑ์ทานกัณฑ์) ฉบับภาษาเขมร. วารสารมนุษยศาสตร์มหาวิทยาลัยนเรศวร. 9(1), 43-56.
ศิราพร ณ ถลาง. (2548). ทฤษฎีคติชนวิทยา : วิธีวิทยาในการวิเคราะห์ตํานาน - นิทานพื้นบ้าน. กรุงเทพฯ: โครงการเผยแพร่ผลงานทางวิชาการ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
สมชาย นิลอาธิ. (2544). โลกทัศน์จากคัมภีร์ใบลาน : คติชนและวิถีชีวิต, เอกสารการสัมมนาระดับภูมิภาคเพื่อสร้างเครือข่ายความร่วมมือด้านการจัดการมรดกทางวัฒนธรรมประเภทเอกสารโบราณในภาคตะวันออกเฉียงเหนือ. (157-173) . มหาสารคาม: โครงการอนุรักษ์ใบลานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.
อภิรักษ์ กาญจนคงคา. (2020, Sep 05). พระมหาเจดีย์ชเวดากอง. http://huexonline.com/knowledge/26/182/
