นโยบายและมาตรการทางกฎหมายในการแก้ไขปัญหาฝุ่นละอองขนาดเล็กจากการเผาไร่อ้อย :กรณีศึกษาเขตพื้นที่จังหวัดกาญจนบุรี

บทคัดย่อ

ประเด็นมลพิษทางอากาศอันเกิดจากฝุ่น PM2.5 เกินค่ามาตรฐานในช่วงฤดูกาลเก็บเกี่ยวอ้อยของจังหวัดกาญจนบุรี เป็นเรื่องที่กระทบต่อสุขภาพอนามัย และความเป็นอยู่ของประชาชนในพื้นที่เป็นอย่างมาก เนื่องจากจังหวัดกาญจนบุรีเป็นจังหวัดที่มีพื้นที่ปลูกอ้อยมากเป็นอันดับหนึ่งของเขตพื้นที่ภาคกลาง โดยมีพื้นที่ปลูกอ้อยจำนวน 734,280 ไร่ ด้วยพื้นที่ปลูกอ้อยจำนวนมากเมื่อเกษตรกรทำการเผาอ้อย ณ ช่วงเวลาเดียวกันจึงก่อให้เกิดสะสมของฝุ่นละอองขนาดเล็กจำนวนมากลอยอยู่ในอากาศจนสามารถมองเห็นฝุ่นละอองขนาดเล็กนั้นได้ด้วยตาเปล่า ทั้งนี้แม้วิธีการเก็บเกี่ยวอ้อยจะสามารถเก็บเกี่ยวได้สองวิธีคือการเก็บเกี่ยวอ้อยสดและการเก็บเกี่ยวโดยมีการเผาใบก่อน แต่เนื่องจากการตัดอ้อยสดจะมีค่าใช้จ่ายที่สูงกว่าการเผาใบอ้อยก่อนตัด เกษตรกรบางรายจึงหลีกเลี่ยงการตัดอ้อยสดและยังคงใช้วิธีการเผาอ้อยก่อนตัดเพื่อลดต้นทุนการผลิต

            จากการศึกษาถึงแนวนโยบายและมาตรการทางการกฎหมายที่บังคับใช้อยู่ในปัจจุบัน พบว่าในส่วนแนวนโยบายมีการบัญญัติครอบคลุมในทุกระดับไม่ว่าจะเป็นระดับชาติ หน่วยงานส่วนกลาง และหน่วยงานระดับจังหวัด ส่วนมาตรการทางกฎหมายที่มีบทลงโทษสำหรับผู้ที่ก่อให้เกิดฝุ่นควันพบว่ามีกฎหมายหลายฉบับที่มีการบังคับใช้อยู่ แต่เมื่อพิจารณาแล้วพบว่าการกำหนดลักษณะของการกระทำความผิด และลักษณะของความเสียหายที่กฎหมายมุ่งคุ้มครอง ไม่เป็นไปตามบริบทของการกระทำของเกษตรกรที่กฎหมายควรมุ่งเน้นคุ้มครองความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของคนในพื้นที่ ซึ่ง ณ ปัจจุบันยังไม่มีกฎหมายฉบับใดที่มีการบัญญัติถึงการกระทำความผิดและกำหนดบทลงโทษในลักษณะนี้ สิ่งที่ปฏิบัติอยู่ตอนนี้คือการที่ปรับใช้กฎหมายที่มีอยู่แล้ว โดยในการศึกษานี้จึงได้มีข้อเสนอแนะ 3 ประการคือ 1.เห็นควรปรับแก้พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 ซึ่งถือเป็นกฎหมายแม่บทในด้านสิ่งแวดล้อมให้ครอบคลุมมลพิษทางอากาศด้านอื่นโดยเฉพาะประเด็นการเผาในที่โล่ง และกำหนดบทลงโทษที่เหมาะสม 2.กำหนดนโยบายสร้างความร่วมมือกันระหว่างประชาชนในพื้นที่ เกษตรกรชาวไร่อ้อย และภาคอุตสาหกรรม 3.ศึกษาการบังคับใช้ประกาศจังหวัดกาญจนบุรี เรื่องการกำหนดพื้นที่และมาตรการควบคุมผลกระทบจากฝุ่นละลองขนาดเล็ก PM2.5 ว่าเหตุใดแม้จะมีการใช้มาตรการดังกล่าวตั้งแต่ปี 2562 แต่ค่ามาตรฐานฝุ่นละอองในจังหวัดกาญจนบุรีจึงยังคงเกินกว่าค่ามาตรฐานเพื่อนำไปสู่การปรับปรุงต่อไป