นโยบายและมาตรการทางกฎหมายในการแก้ไขปัญหาฝุ่นละอองขนาดเล็กจากการเผาไร่อ้อย : กรณีศึกษาเขตพื้นที่จังหวัดกาญจนบุรี

Abstract

ประเด็นมลพิษทางอากาศอันเกิดจากฝุ่น PM2.5 เกินค่ามาตรฐานในช่วงฤดูกาลเก็บเกี่ยวอ้อย ของจังหวัดกาญจนบุรี เป็นเรื่องที่กระทบต่อสุขภาพอนามัย และความเป็นอยู่ของประชาชนในพื้นที่เป็นอย่างมาก เนื่องจากจังหวัดกาญจนบุรีเป็นจังหวัดที่มีพื้นที่ปลูกอ้อยมากเป็นอันดับหนึ่งของเขตพื้นที่ภาคกลาง โดยมีพื้นที่ปลูกอ้อย จำนวน 734,280 ไร่ คิดเป็นร้อยละ 6 ของพื้นที่จังหวัด ด้วยพื้นที่ปลูกอ้อยจำนวนมากเมื่อเกษตรกรทำการเก็บเกี่ยวอ้อยโดยวิธีการเผาใบในช่วงเวลาเดียวกันจึงก่อให้เกิดสะสมของฝุ่นละอองขนาดเล็กจำนวนมากลอยอยู่ในอากาศจนสามารถมองเห็นฝุ่นละอองขนาดเล็กนั้นได้ด้วยตาเปล่า ทั้งนี้แม้วิธีการเก็บเกี่ยวอ้อยจะสามารถเก็บเกี่ยวได้สองวิธีคือการเก็บเกี่ยวอ้อยสดและการเก็บเกี่ยวโดยมีการเผาใบก่อน แต่เนื่องจากการตัดอ้อยสดจะมีค่าใช้จ่ายที่สูงกว่าการเผาใบอ้อยก่อนตัด เกษตรกรบางรายจึงหลีกเลี่ยงการตัดอ้อยสดและยังคงใช้วิธีการเผาอ้อยก่อนตัดเพื่อลดต้นทุนการผลิต

จากการศึกษาถึงแนวนโยบายและมาตรการทางการกฎหมายที่บังคับใช้อยู่ในปัจจุบัน พบว่า ในส่วนแนวนโยบายมีการบัญญัติครอบคลุมในทุกระดับไม่ว่าจะเป็นระดับชาติ หน่วยงานส่วนกลาง และหน่วยงานระดับจังหวัด ส่วนมาตรการทางกฎหมายที่มีบทลงโทษสำหรับผู้ที่ก่อให้เกิดฝุ่นควันพบว่า มีกฎหมายหลายฉบับที่ยังคงใช้บังคับแต่เมื่อพิจารณาแล้วพบว่า การกำหนดลักษณะของการกระทำความผิด และลักษณะของความเสียหายที่กฎหมายมุ่งคุ้มครองไม่เป็นไปตามบริบทของการกระทำของเกษตรกรที่กฎหมายควรมุ่งเน้นคุ้มครองความเสียหายต่อสิ่งแวดล้อมและสุขภาพอนามัยของคนในพื้นที่ ซึ่ง ณ ปัจจุบันยังไม่มีกฎหมายฉบับใดที่มีการบัญญัติถึงการกระทำความผิดและกำหนดบทลงโทษในลักษณะนี้ไว้อย่างชัดเจน สิ่งที่ดำเนินการมีเพียงการปรับใช้กฎหมายที่มีอยู่เดิมเท่านั้น จากการศึกษาข้อมูลครั้งนี้จึงได้มีข้อเสนอแนะ 3 ประการคือ 1. ควรปรับแก้พระราชบัญญัติส่งเสริมและรักษาคุณภาพสิ่งแวดล้อมแห่งชาติ พ.ศ. 2535 หมวด 4 การควบคุมมลพิษ ส่วนที่ 4 มลพิษทางอากาศและเสียง มาตรา 64 –68 ให้ครอบคลุมมลพิษทางอากาศด้านอื่นโดยเฉพาะประเด็นการเผาในที่โล่ง และกำหนดบทลงโทษที่เหมาะสม 2. กำหนดนโยบายสร้างความร่วมมือกันระหว่างประชาชนในพื้นที่ เกษตรกรชาวไร่อ้อยและภาคอุตสาหกรรม 3. ศึกษาการบังคับใช้ประกาศจังหวัดกาญจนบุรี เรื่อง การกำหนดพื้นที่และมาตรการควบคุมผลกระทบจากฝุ่นละลองขนาดเล็กว่าเพราะสาเหตุใดแม้จะมีการใช้มาตรการดังกล่าวตั้งแต่ปี 2562 แต่ค่ามาตรฐานฝุ่นละออง ในจังหวัดกาญจนบุรีจึงยังคงเกินกว่าค่ามาตรฐานเพื่อนำไปสู่การพัฒนาหรือปรับปรุงต่อไป