ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือกับกระบวนการเรียนรู้เพื่ออยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนและโรงงานอุตสาหกรรม กรณีชุมชนอิสลาม ตำบลมาบตาพุด อำเภอเมืองจังหวัดระยอง

บทคัดย่อ

               การศึกษาวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์ทุนที่มีผลต่อการสร้างนวัตกรรมชุมชนเพื่อการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนและโรงงานอุตสาหกรรม รวมถึงวิเคราะห์บทบาทของนวัตกรรมชุมชนในการสร้างกระบวนการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนและโรงงานอุตสาหกรรม แนวคิดที่ใช้เป็นเครื่องมือทำความเข้าใจปรากฏการณ์สังคมนี้ คือ แนวคิดประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือ ส่วนวิธีดำเนินการวิจัยใช้การวิจัยเชิงคุณภาพเก็บรวบรวมข้อมูลจากเอกสาร การสัมภาษณ์ และตรวจสอบข้อมูลแบบสามเส้า ผลการศึกษา พบว่า ประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือภายใต้บริบทชุมชนอิสลามนั้นเกิดขึ้นจากปฏิสัมพันธ์ระหว่างทุน 4 ประเภท คือ (1) ทุนทางเศรษฐกิจเป็นปัจจัยดึงดูดให้ผู้กระทำการที่มีส่วนได้ส่วนเสียมีปฏิสัมพันธ์เพื่อปกป้องและ

รักษาผลประโยชน์ทางเศรษฐกิจ (2) ทุนทางสังคมที่ช่วยโยงใยความสัมพันธ์ทางสังคมระหว่างผู้มีส่วนได้ส่วนเสีย (3) ทุนทางสัญลักษณ์เป็นทุนที่ส่งเสริมให้ผู้ประกอบการภาคอุตสาหกรรมต้องเข้าร่วม (4) ทุนทางสิ่งแวดล้อมในฐานะปัจจัยผลักดันให้ผู้กระทำการทุกฝ่ายต้องตระหนักและเห็นถึงความสำคัญที่ต้องแก้ไขปัญหา โดยกลไกประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือมีพลังอำนาจและความสามารถในการสร้างกระบวนการอยู่ร่วมกันระหว่างชุมชนและโรงงานอุตสาหกรรม 4 มิติ คือ (1) เป็นพื้นที่แห่งการสื่อสารระหว่างผู้มีส่วนได้ส่วนเสียกับการพัฒนาอุตสาหกรรมในชุมชนอิสลาม ซึ่งไม่มีใครเป็นเจ้าของ ไม่มีใครมีอำนาจนำ (2) เป็นเครื่องมือเสริมสร้างพลังอำนาจให้แก่ชุมชนท้องถิ่นและโรงงานอุตสาหกรรม (3) เป็นเครื่องมือสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมในการพัฒนาอย่างแท้จริง (4) เป็นพื้นที่แห่งการเรียนรู้ระหว่างชุมชนท้องถิ่นและโรงงานอุตสาหกรรม อย่างไรก็ตามกระบวนการประชาธิปไตยแบบปรึกษาหารือยังมีจุดอ่อนและข้อจำกัดหลายประการ อาทิ (1) ผู้เข้าร่วมเสวนา (ส่วนของชุมชน) กระจุกตัวเฉพาะเครือข่ายผู้นำชุมชน (2) เกิดขึ้นในชุมชนอิสลามเพียงชุมชนเดียว แต่ชุมชนที่ถูกจัดตั้งในเขตเทศบาลเมืองมาบตาพุดมีถึง 38 ชุมชน (3) โครงการพัฒนาที่เป็นผลผลิตของการปรึกษาหารือไม่นำไปสู่การเปลี่ยนแปลงเชิงโครงสร้าง (4) กระบวนการปรึกษาหารือเป็นแบบทวิภาคี (5) การขับเคลื่อนเกิดขึ้นจากสัมพันธภาพส่วนบุคคล