เอเชียตะวันออกเฉียงใต้: การเมือง เศรษฐกิจ และการต่างประเทศ (พ.ศ.2550-2558)

บทคัดย่อ

เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ประกอบด้วย 2 ส่วน คือ ส่วนที่เป็นภาคพื้นแผ่นดินและภาคพื้นทะเล ภาคพื้นแผ่นดินได้แก่ กัมพูชา ลาว พม่า ไทย และเวียดนาม ซึ่งประชาชนส่วนใหญ่เป็นไทย และ ออสโตรเนเชียน นับถือพุทธศาสนาเป็นหลักและคริสเตียน ส่วนภาคพื้นทะเลประกอบด้วย บรูไน อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ และสิงคโปร์ เนื่องจากความหลากหลายของภูมิภาคและความสลับซับซ้อนของการเมืองและสังคมของประเทศทั้ง 10 ประเทศ (ไม่รวมติมอร์เลสเต) นี้เอง จึงเป็นจุดสนใจของผู้วิจัยที่ต้องการศึกษาว่าประเทศเหล่านี้จัดการกับปัญหาต่าง ๆ อย่างไร หลังจากเกิดวิกฤตเศรษฐกิจ ปี 1997

            จากคำถามการศึกษาดังกล่าว ผู้เขียนมีจุดประสงค์ที่จะศึกษาปัจจัยภายนอกและปัจจัยภายในซึ่งมีผลต่อการเมือง เศรษฐกิจและการต่างประเทศ รวมทั้งนโยบายของผู้นำต่อการแก้ไขปัญหาต่าง ๆ นอกจากนั้นยังได้อภิปรายถึงความสำเร็จระดับชาติทางการเมือง เศรษฐกิจและการต่างประเทศ และความสำเร็จระดับภูมิภาคของแต่ละประเทศด้วย จากจุดประสงค์ดังกล่าวข้างต้นผู้ศึกษามีกรอบแนวความคิดว่า

            1) ปัจจัยภายนอกและปัจจัยภายในมีผลต่อ การเมือง เศรษฐกิจและการต่างประเทศ ของแต่ละประเทศ

            2) ผู้นำของแต่ละประเทศมีบทบาทสำคัญในการกำหนดทิศทางนโยบายเพื่อพัฒนาประเทศ

            3) ความสำเร็จและอุปสรรคของแต่ละประเทศ การเมือง เศรษฐกิจและการต่างประเทศขึ้นอยู่กับปัจจัยภายในและภายนอกประเทศ

            ผู้เขียนพบว่า วิกฤตทางเศรษฐกิจในปี 1997 จุดชนวนจากหลากหลายปัจจัย ปัจจัยใหญ่ในบรรดาหลายปัจจัยคือค่าเงินเกินความจริง ซึ่งเป็นสาเหตุมาจากการไหลบ่าเข้ามาอย่างมากของการลงทุนโดยตรงจากต่างประเทศ และเงินทุนต่างประเทศโดยปราศจากการควบคุม ซึ่งสิ่งเหล่านี้เป็นปัจจัยภายนอกที่ส่งผลกระทบต่อบริษัทขนาดใหญ่และหนี้เอกชนในประเทศไทย ทำให้นักลงทุนหวาดผวากระจายไปทั่ว ซึ่งทำให้เศรษฐกิจไทยล้มละลายในที่สุด การล้มละลายของเศรษฐกิจไทยซึ่งเป็นปัจจัยภายในนี้ได้แผ่กระจายและส่งผลกระทบไปทั่วเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ และเอเชียตะวันออก ประเทศอินโดนีเซีย เกาหลีใต้ ถูกกระทบมากที่สุด ฮ่องกง มาเลเซีย ลาว และฟิลิปปินส์ ส่งผลกระทบปานกลาง จีนแผ่นดินใหญ่ อินเดีย ไต้หวัน สิงคโปร์และบรูไน กระทบน้อยที่สุด ประเทศญี่ปุ่นแม้จะไม่ถูกกระทบมากแต่ก็มีปัญหาในระยะยาว

            วิกฤตเศรษฐกิจในบางประเทศส่งผลกระทบต่อการเมือง เช่น ซูฮาร์โต้ลาออกจากตำแหน่งประธานาธิบดี พลเอกชวลิต ยงใจยุทธ ลาออกจากตำแหน่งนายกรัฐมนตรี นอกจากนั้นเกิดการต่อต้านตะวันตกโดยเฉพาะจอร์จ โซรอส และกองทุนระหว่างประเทศขึ้นในภูมิภาคพร้อมๆ กับการถอนการลงทุนขนาดใหญ่ของสหรัฐฯ และถูกแทนที่โดยนักลงทุนยุโรป แต่นักลงทุนญี่ปุ่นยังคงดำเนินการอยู่ นอกจากนี้ได้เกิดกระบวนการก่อการร้ายและขบวนการแบ่งแยกดินแดนอินโดนีเซีย ฟิลิปปินส์ และไทย มาถึงปี 2006 ทั้งนี้จากรัฐบาลอ่อนแอ ถึงแม้สถานการณ์ทางเศรษฐกิจจะฟื้นตัวแล้วก็ตาม มหาเธร์นายกรัฐมนตรีของมาเลเซียและอาร์โรโยประธานาธิบดีของฟิลิปปินส์ต่างก็แนะนำให้อาเซียนรับผิดชอบในการส่งเสริมตลาดเสรีขึ้นในภูมิภาคเพื่อให้เกิดการพัฒนาที่ยั่งยืน สืบเนื่องจากวิกฤตเศรษฐกิจและสถานการณ์ทางการเมืองของแต่ละประเทศ ยังผลให้ผู้นำได้พัฒนานโยบายต่างประเทศรอบทิศทางทั้งทวิภาคีและพหุภาคีกับภายในภูมิภาคและระหว่างภูมิภาค เช่น ระหว่างสองประเทศในเอาเซียน ระหว่างหลายประเทศในอนุภูมิภาค (กลุ่มลุ่มแม่น้ำโขง บรูไน อินโดนีเซีย มาเลเซีย ฟิลิปปินส์ สิงคโปร์ มาเลเซีย อินโดนีเซีย) อาเซียนกับเอเชียตะวันออก อาเซียนกับสหภาพยุโรป อาเซียนกับตะวันออกกลาง เป็นต้น

            ในปี 1996 สมาชิกในอาเซียนบางประเทศประสบความสำเร็จในทางเศรษฐกิจ ทางการเมือง (มีความเป็นประชาธิปไตยและความมั่งคงทางการเมือง) นอกจากนั้นระดับภูมิภาคอาเซียน ผู้นำอาเซียนได้ประกาศพิมพ์เขียวกฎบัตรอาเซียนให้เป็นชุมชนของ “หนึ่งวิสัยทัศน์ หนึ่งเอกภาพ” และ “ดูแลเอาใจใส่และร่วมแรงร่วมใจกันเป็นหนึ่งเดียว” จุดประสงค์หนึ่งของพิมพ์เขียวคือการสร้างอาเซียนให้เป็นประชาคมเศรษฐกิจภายใน 15 ปี ซึ่งนับได้ว่าแต่ละประเทศก็ประสบความสำเร็จในการตกลงร่วมกันเพื่อผลประโยชน์โดยส่วนรวม

            กฎบัตรอาเซียนนี้จะเป็นแนวนำทางจะช่วยเร่งให้ความร่วมกลุ่มทางเศรษฐกิจของภูมิภาคโดยเฉพาะในการเปลี่ยนแปลงภูมิภาคนี้ไปสู่ประชาคมเศรษฐกิจภายในปี 2020 นอกจากนี้ยังนำมาซึ่งความร่วมมือระหว่างประเทศในอาเซียนกับเอเชียตะวันออก (จีน ญี่ปุ่นและเกาหลี ในการเป็นหุ้นส่วนร่วมมือกันมากขึ้นกว่าเดิม อีกทั้งยังสร้างแรงกระตุ้นในการร่วมมือกันทางการค้า การลงทุนและการเงินในอนาคตอีกด้วย) นอกจากความร่วมมือของประเทศในกลุ่มอาเซียนทั้ง 10 ประเทศกับเอเชียตะวันออกแล้ว อินเดีย ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์ ต้องการในการร่วมมือกันมากขึ้นกับประเทศภูมิภาคนี้ ความร่วมมือในอนุภูมิภาคของบางประเทศในกลุ่มอาเซียน เช่น BIMP-EAGA, GMA และ SIJORI ก็ได้มีการอภิปรายและขยายความร่วมมือกันในการประชุมสุดยอดครั้งที่ 12 และ 13

            จากปี 2007 จนถึงปัจจุบัน เอเชียตะวันออกเฉียงใต้ได้ฟื้นตัวและพยายามที่จะรวมกลุ่มเป็นประชาคมอาเซียน ทุกประเทศได้เตรียมตัวเพื่อเข้าสู่ประชาคมอาเซียนทำให้ทุกประเทศต้องปรับปัจจัยภายในทั้งหมดตั้งแต่การสร้างความมั่งคงทางการเมือง เศรษฐกิจ สังคม และการต่างประเทศ เพื่อสร้างความเท่าเทียมในความร่วมมือ และเพื่อความร่วมมือกับประเทศภายนอกภูมิภาค (Outward Looking)  แม้บางประเทศจะพบกับวิกฤตทางการเมืองอย่างเช่นประเทศไทย แต่ก็ต้องปรับนโยบายต่าง ๆ ให้เข้ากับบริบทของความอยู่รอดของประเทศอาเซียน อินโดนีเซียเปลี่ยนประธานาธิบดีใหม่ที่มีวิสัยทัศน์แตกต่างจากคนเดิม แต่ก็ต้องปรับตัวให้เข้ากับบริบทของโลกาภิวัตน์เช่นเดียวกัน ในส่วนการเมืองภายในมาเลเซียแม้ผู้นำจะมีข้อหาคอรัปชั่นแต่มาเลเซียก็จะแก้ปัญหาของประเทศเองในระยะยาว ในขณะที่สิงคโปร์ การเมืองภายในยังราบรื่นทำให้การพัฒนาเศรษฐกิจเป็นไปได้ไกล ส่วนฟิลิปปินส์ก็กำลังพัฒนาประเทศสู่ภายนอกมีการลงทุนต่างชาติมากขึ้นเนื่องจากการเมืองมีเสถียรภาพ พม่าแม้จะเลือกตั้งเสร็จแล้ว แต่กำลังเจรจาเพื่อความลงตัวของผู้นำเดิมและอองซาน ซูจี ซึ่งทั้งสองฝ่ายก็ต้องคิดถึงการพัฒนาประเทศเป็นหลัก ในส่วนของประเทศในกลุ่ม อินโดจีนก็เร่งการพัฒนาเศรษฐกิจเช่นกันเพื่อให้เท่าเทียมกับประเทศเพื่อนบ้าน

            ในอนาคตแม้ทั้งหมดจะร่วมอยู่ในประชาคมอาเซียน แต่ถ้าหากผลประโยชน์ของชาติขัดกับผลประโยชน์ส่วนรวมแล้วจะทำให้มีความขัดแย้งระหว่างสมาชิกได้ จึงเป็นอนาคตที่ต้องดูกันต่อไป