การเผยแพร่แนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงผ่านสื่อมวลชนกับความเข้าใจและการยอมรับต่อแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของประชาชนในจังหวัดเชียงราย

บทคัดย่อ

การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์การเผยแพร่เนื้อหาของแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของสื่อมวลชนไทย ซึ่งประกอบด้วยสื่อหนังสือพิมพ์ วิทยุกระจายเสียงและโทรทัศน์ และเพื่อศึกษาระดับความเข้าใจ การยอมรับและการนำเอาแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้ชีวิตประจำวันของประชาชนในจังหวัดเชียงราย โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยเชิงปริมาณร่วมกับเชิงคุณภาพ ประกอบด้วยการสำรวจ การวิเคราะห์เนื้อหา การสัมภาษณ์เจาะลึก และการสนทนากลุ่ม ผลการศึกษาสรุปได้ดังนี้

1. การเผยแพร่เนื้อหาของแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงของสื่อมวลชนไทย ผลการศึกษาพบว่า

1.1 สื่อหนังสือพิมพ์ นำเสนอเนื้อหาเศรษฐกิจพอเพียงในประเด็นที่เป็นเรื่องของกิจกรรมมากที่สุด โดยเนื้อหาส่วนใหญ่เน้นการจัดทำโครงการต่างๆ ซึ่งเชื่อมโยงแนวพระราชดำริเศรษฐกิจพอเพียงและเป็นการเทิดพระเกียรติ การให้คำอธิบายหรือนิยามเศรษฐกิจพอเพียงยังคงเป็นเพียงการนำเสนอเพียงระดับ เป็นนามธรรม ผู้อ่านยังต้องคิดและตีความด้วยตนเองเกี่ยวกับความหมายของเศรษฐกิจพอเพียงในการนำไปประยุกต์ใช้ 

1.2 สื่อวิทยุกระจายเสียง ส่วนใหญ่มีการนำเสนอในรูปแบบรายการบรรยายหรือสนทนาที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการขยายความนิยามของหลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงตามมุมมองของกลุ่มอาชีพต่างๆ เช่น เกษตรกร นักธุรกิจ ข้าราชการ ฯลฯ ให้ชัดเจนเป็นรูปธรรมมากยิ่งขึ้น นำเสนอในรูปแบบของข่าวที่เน้นการรายงานข่าวกิจกรรมที่ดำเนินโครงการต่างๆ ตามแนวพระราชดำริ นอกจากนั้นยังเสนอในรูปแบบรายการสนทนาที่มีการนำบุคคลที่มีความรู้ประสบการณ์ในแวดวงต่างๆ หรือประชาชนทั่วไปที่ใช้หลักความพอเพียงในการดำรงชีวิตมาร่วมพูดคุยกับผู้จัดรายการ เป็นการแบ่งปันความรู้ในการปฏิบัติตนให้ประสบผลสำเร็จเพื่อให้ผู้ฟังเห็นเป็นรูปธรรมมากขึ้น ช่วยเสริมความเข้าใจ ขณะเดียวกันก็สามารถกระตุ้นความสนใจให้เกิดแก่ผู้รับสารได้

1.3 สื่อโทรทัศน์ พบว่า นำเสนอรายการประเภทสารคดีที่เกี่ยวกับการประยุกต์ใช้หลักปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงในองค์กรต่างๆ มากที่สุด โดยองค์กรในชุมชนที่ผู้ผลิตให้ความสำคัญคือ สถานศึกษา เนื้อหาของรายการแต่ละครั้งจะมุ่งเน้นการยกตัวอย่างการร่วมมือร่วมใจขององค์กรต่างๆ กับภาคประชาชนของแต่ละชุมชนที่นำหลักเศรษฐกิจพอเพียงมาใช้ในการแก้ปัญหาเฉพาะพื้นที่ของตนและประสบความสำเร็จ โดยปัญหาจะมีความครอบคลุมทุกแง่มุม อาทิ ปัญหาเศรษฐกิจปากท้องของคนในชุมชน ปัญหาสิ่งแวดล้อม ปัญหาวัฒนธรรม ฯลฯ โดยรายการส่วนใหญ่มีความยาวประมาณ 5 – 8 นาที

รูปแบบการนำเสนอส่วนใหญ่เป็นสารคดีเนื่องจากมีประโยชน์ในการช่วยขยายความเข้าใจของผู้รับสาร โดยสามารถใช้ภาพเป็นตัวช่วยในการเล่าเรื่อง ช่วยในการตีความเนื้อหาหรือขยายแนวคิดให้ครอบคลุมทุกแง่มุมของสังคม การใช้ภาษาที่ง่ายในการเล่าเรื่อง การลำดับเรื่องตามเวลาอย่างเป็นขั้นตอน การขยายความเนื้อหาหรือภาษาทางวิชาการ ศัพท์เฉพาะที่เข้าใจยาก ฯลฯ

2. ระดับความเข้าใจของประชาชนในจังหวัดเชียงรายที่มีต่อแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียง ผลการศึกษาพบว่า กลุ่มตัวอย่างมีความรู้และความเข้าใจเกี่ยวกับแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงในภาพรวมอยู่ในระดับที่มีความรู้ความเข้าใจมาก โดยเฉพาะในด้านหลักความพอดี พอประมาณ มีเหตุผล และมีภูมิคุ้มกันในตนเอง การพึ่งตนเองในชีวิตประจำวัน แบ่งปันกันในครอบครัว และกับเพื่อนบ้าน รู้จักเก็บออม ฯลฯ

3. ระดับการยอมรับและการนำเอาแนวปรัชญาเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้ชีวิตประจำวันของประชาชนในจังหวัดเชียงราย ผลการศึกษา พบว่า กลุ่มตัวอย่างมีระดับการยอมรับแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงโดยรวมอยู่ในระดับมาก โดยเฉพาะในด้านความซื่อสัตย์สุจริตในการประกอบอาชีพและการเสริมสร้างให้คนไทยมีพื้นฐานทางจิตใจที่มีคุณธรรม  ส่วนในด้านการนำไปใช้พบว่า กลุ่มตัวอย่างมีระดับการนำเอาแนวคิดเศรษฐกิจพอเพียงไปใช้โดยรวมอยู่ในระดับมาก โดยเฉพาะในด้านการประกอบธุรกิจ การพัฒนาประสิทธิภาพในการผลิต ปรับปรุงสินค้าและคุณภาพอย่างสม่ำเสมอ การไม่คำนึงกำไรของตนเองเพียงฝ่ายเดียว และการจัดทำบัญชีรายรับรายจ่ายเพื่อทบทวนการใช้จ่ายและออมเงิน