“น้ำใจ” : การศึกษาอุปลักษณ์เชิงมโนทัศน์ในภาษาไทย

บทคัดย่อ

บทความวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาถ้อยคำอุปลักษณ์ที่สะท้อนมโนทัศน์ของคำว่า “น้ำใจ”
ในภาษาไทย ตามแนวอรรถศาสตร์ปริชาน ของ Lakoff and Johnson (1980) Gibbs (1994) และ Kövecses (2010) เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ นำเสนอผลการวิจัยแบบพรรณนาวิเคราะห์ใช้ข้อมูลเชิงปริมาณประกอบ
โดยเก็บข้อมูลจากงานเขียนทางวิชาการ งานเขียนกึ่งวิชาการ เรื่องแต่ง หนังสือพิมพ์ กฎหมาย และเบ็ดเตล็ด ในคลังข้อมูลภาษาไทยแห่งชาติ (Thai National Corpus : TNC) ของภาควิชาภาษาศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย จำนวน 1,245 ข้อความ

          ผลการวิจัย พบถ้อยคำอุปลักษณ์ที่สะท้อนมโนทัศน์ของคำว่า “น้ำใจ” ในภาษาไทย จำนวน 404 ถ้อยคำอุปลักษณ์ จัดกลุ่มได้ 5 มโนอุปลักษณ์ เรียงลำดับตามที่ปรากฏถ้อยคำอุปลักษณ์มากที่สุดไปน้อยที่สุด ได้แก่ [น้ำใจ คือ มนุษย์] [น้ำใจ คือ น้ำ] [น้ำใจ คือ วัตถุสิ่งของ] [น้ำใจ คือ พื้นที่] และ [น้ำใจ คือ เงิน/ทรัพย์สิน] มโนอุปลักษณ์ดังกล่าวสะท้อนมโนทัศน์ของคำว่า “น้ำใจ” ได้ว่า วิถีชีวิตของคนในสังคมไทยให้ความสำคัญกับการมีน้ำใจหรือการแสดงน้ำใจ จึงสะท้อนผ่านการใช้ภาษาของผู้ใช้ภาษาในปัจจุบัน ความมีน้ำใจเป็นเรื่องที่ทุกคนทำได้ เพียงแสดงความมีจิตเมตตาต่อเพื่อนมนุษย์โดยการช่วยเหลือซึ่งกันและกัน องค์ความรู้ที่ได้จากการศึกษาครั้งนี้จึงแสดงให้เห็นว่าน้ำใจเป็นสิ่งที่ทุกคนพึงมีเพื่อสร้างสัมพันธ์ที่ดีต่อคนรอบข้าง ทุกคนควรเรียนรู้ที่จะมีน้ำใจต่อผู้อื่น และรักษาน้ำใจซึ่งกันและกันเพื่อการอยู่ร่วมกันที่ดีในสังคม