ศึกษาวิเคราะห์ตบะในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี

บทคัดย่อ

วิทยานิพนธ์ฉบับนี้ มีวัตถุประสงค์ 3 ประการดังนี้ 1) เพื่อศึกษาแนวคิดเรื่องตบะคัมภีร์พระพุทธศาสนา 2) เพื่อศึกษาตบะในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี และ 3) เพื่อวิเคราะห์ตบะในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี การศึกษาครั้งนี้เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ โดยศึกษาข้อมูลจากพระไตรปิฎก อรรถกถา ฎีกา หนังสือ และเอกสารผลงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง วิเคราะห์และนำเสนอข้อมูลในลักษณะพรรณนา

ผลการวิจัยพบว่า 1) ตบะ เป็นหลักปฏิบัติที่พุทธศาสนิกจะต้องฝึกหัดพัฒนาตนมิให้ความชั่วทั้งหลายมาครอบงำจิตใจ คือการฝืนความต้องการของกิเสล ความชั่วร้ายต่างๆ ที่เผาจิตใจเรามาแสนนาน โดยการอดทนอดกลั้นต่อกิเลสที่มากระทบทั้งทางกาย ทางวาจา ทางใจ และฝึกจิตใจให้เข้มแข็ง มีการรักษาศีล การสำรวมอินทรีย์ และปฏิบัติตามหลักหลักศีล สมาธิ และปัญญาตามลำดับ เพื่อให้เกิดการรู้จริงเห็นแจ้งในมรรค

2) คำสอนเรื่องตบะ ในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี มีที่มาอยู่ ๒ ส่วน คือ ๑) ตบะในฐานะเป็นมงคล และ ๒) ตบะในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี โดยทั้งสองส่วนนี้มุ่งเน้นไปที่การสำรวมอินทรีย์ (อินทรียสังวร) และการสร้างความเพียร (วิริยะ) เมื่อปฏิบัติถูกต้องแล้วจะมีผลทั้งในระดับโลกียะและโลกุตตระอันเป็นเป้าหมายสูงสุดในทางพระพุทธศาสนา

3) จากการวิเคราะห์ ตบะในคัมภีร์มังคลัตถทีปนี สามารถนำมาเป็นแนวทางพัฒนาชีวิตได้ทั้ง 2 ฝ่าย คือ 1) ฝ่ายบรรพชิต ได้แก่ (1) การพัฒนาชีวิตส่วนตน (๒) การพัฒนาระหว่างอุปัชฌาย์-อาจารย์กับศิษย์ (๓) การพัฒนาการศึกษา และ (๔) เผยแผ่และปฏิบัติธรรม และ 2) ฝ่ายคฤหัสถ์ ได้แก่ (1) การพัฒนาชีวิตส่วนตน (2) การพัฒนาครอบครัว (3) การพัฒนาการทำงาน และ (4) การพัฒนาสังคม โดยเป้าหมายการพัฒนาชีวิตด้วยตบะ ก็เพื่อเป้าหมายในปัจจุบัน (ทิฏฐธัมมิกัตถะ) ในเบื้องหน้า (ส้มปรายิกัตถะ) และเป้าหมายสูงสุด (ปรมัตถะ)