เจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรมในมุมมองพุทธจริยศาสตร์

บทคัดย่อ

บทความนี้ต้องการนาเสนอการศึกษาปัญหาว่าด้วยเจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรม พบว่า เจตนา คือ ความจงใจในการกระทากรรมที่ประกอบด้วยกุศลเจตนาและอกุศลเจตนาซึ่งแสดงออกผ่านไตรทวาร คือ กาย วาจา ใจ ส่วนความรับผิดชอบทางศีลธรรม คือ การได้รับผลของกรรมที่เกิดจากการกระทา ในการศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างเจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรมนี้มีการเสนอ 4 กรณีตัวอย่างเพื่อตอบปัญหาว่าเจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรมมีความสัมพันธ์กันหรือไม่ การศึกษาพบว่า เจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรมมีความสัมพันธ์กันอยู่ 1 กรณี คือ ในกรณีผู้กระทามีเจตนาและมีความรับผิดชอบทางศีลธรรมเป็นการกระทากรรมของปุถุชน ส่วนเจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรมไม่มีความสัมพันธ์กันมี 3 กรณี คือ ในกรณีที่ผู้กระทามีเจตนาและไม่ต้องมีความรับผิดชอบทางศีลธรรมเป็นการกระทากรรมของพระอรหันต์ และในกรณีที่ผู้กระทาไม่มีเจตนาและต้องมีความรับผิดชอบทางศีลธรรม เป็นการให้ผลของกรรมในอดีตที่ไม่เกี่ยวข้องกับการกระทากรรมในปัจจุบันของปุถุชนและพระอรหันต์ ผู้เขียนมีทัศนะว่าปัญหาเรื่องเจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรมตามหลักพุทธจริยศาสตร์มีความสัมพันธ์กันและไม่มีความสัมพันธ์กันนั้น เป็นเรื่องของกฎแห่งกรรม โดยเฉพาะระยะเวลาในการให้ผลของกรรมมีความต่างกัน กล่าวคือ การกระทากรรมบางอย่างให้ผลในชาตินี้ การกระทากรรมบางอย่างให้ผลในชาติต่อไป ทาให้เจตนากับความรับผิดชอบทางศีลธรรมไม่มีปัญหาและมีปัญหาเรื่องของความสัมพันธ์กัน