แนวทางการจัดการเขตอุทยานแห่งชาติเพื่อให้เกิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ; กรณีศึกษาอ่าวมาหยา อุทยานแห่งชาติหาดนพรัตน์ธารา-หมู่เกาะพีพี จังหวัดกระบี่

บทคัดย่อ

การท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน เป็นการท่องเที่ยวกระแสหลักในปัจจุบันเนื่องจากทำให้เกิดความสมดุลระหว่างการอนุรักษ์ทรัพยากรของแหล่งท่องเที่ยวควบคู่ไปกับการสร้างรายได้จากการท่องเที่ยว แต่สำหรับประเทศไทย พบว่าการนำหลักแนวคิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนมาประยุกต์ใช้ยังคงประสบปัญหา ตั้งแต่ระดับการกำหนดนโยบายมหาภาคไปจนถึงการบริหารจัดการในระดับพื้นที่ ปัญหาดังกล่าวนี้ อ่าวมาหยา อุทยานแห่งชาติหาดนพรัตน์ธารา - หมู่เกาะพีพี จังหวัดกระบี่ ถือเป็นกรณีศึกษาที่สำคัญ เนื่องจากในอดีต พื้นที่   อ่าวมาหยาเคยอนุญาตให้มีการดำเนินกิจกรรมการท่องเที่ยวโดยไม่มีมาตรการกำกับควบคุมดูแล ส่งผลให้ทรัพยากรทางทะเลซึ่งเป็นต้นทุนธรรมชาติที่สำคัญในการท่องเที่ยวเสื่อมโทรมลงอย่างรวดเร็ว และรุนแรง จนกระทั่งกรมอุทยานแห่งชาติ สัตว์ป่า และพันธุ์พืช ต้องมีคำสั่งปิดกิจกรรมการท่องเที่ยวในพื้นที่ดังกล่าวเพื่อฟื้นฟูทรัพยากรธรรมชาติ และแม้ปัจจุบันจะได้มีการอนุญาตให้มีการดำเนินกิจกรรมการท่องเที่ยวภายใต้มาตรการกำกับควบคุมดูแลอย่างเข้มงวดแล้ว เช่น การจำกัดจำนวนนักท่องเที่ยว การจำกัดเวลาการท่องเที่ยว การกำหนดเขตพื้นที่การดำเนินกิจกรรมการท่องเที่ยว การกำหนดจุดจอดเรือและท่าเทียบเรือลอยน้ำใหม่ แต่มาตรการต่าง ๆ เหล่านี้ สะท้อนให้เห็นการบริหารจัดการเฉพาะมิติทางสิ่งแวดล้อม ยังคงไม่มีมาตรการที่เน้นการบริหารจัดการมิติทางสังคมวัฒนธรรม และมิติทางเศรษฐกิจ ซึ่งเป็นอีก 2 มิติสำคัญในการทำให้เกิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน ดังนั้น เพื่อให้เกิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนในพื้นที่อ่าวมาหยา ภาครัฐจึงจำเป็นต้องเพิ่มมาตรการทางสังคมและวัฒนธรรม ด้วยการสร้างการรับรู้ความเข้าใจแก่ชุมชนในพื้นที่ ส่งเสริมและสนับสนุนการมีส่วนร่วมในการบริหารจัดการทรัพยากรการท่องเที่ยวในแหล่งชุมชน และเพิ่มมาตรการทางเศรษฐกิจ ด้วยการสนับสนุนให้เกิดการจ้างงานที่เกี่ยวกับการท่องเที่ยวในชุมชน ส่งเสริมให้ชุมชนสามารถสร้างรายได้เพิ่มขึ้นจากแหล่งท่องเที่ยวผ่านแนวคิดเศรษฐกิจสีน้ำเงิน และการแบ่งพื้นที่ในเขตอุทยานแห่งชาติเพื่อการใช้ประโยชน์ทางเศรษฐกิจของชุมชน ตลอดจนการยกระดับอ่าวมาหยาให้เป็นพื้นที่ตัวอย่างเพื่อการศึกษา ค้นคว้า วิจัย และให้ความรู้ มาตรการทางสังคมและวัฒนธรรมและมาตรการทางเศรษฐกิจจะช่วยส่งเสริมให้ชุมชนในพื้นที่เกิดความรู้สึกเป็นเจ้าของทรัพยากร แม้ไม่สามารถครอบครองได้เนื่องจากอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติ และเกิดการตระหนักรู้ถึงคุณค่าว่าทรัพยากรดังกล่าวสามารถสร้างรายได้ให้แก่ชุมชนได้อย่างมหาศาล ซึ่งจะเป็นจุดเริ่มต้นของการสร้างและส่งเสริมให้เกิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืนต่อไป