การศึกษาเรื่องตามเสด็จไทรโยคในฐานะ “เยอแนลนวัตกรรม”

บทคัดย่อ

บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อศึกษาเรื่องตามเสด็จไทรโยค พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 5) ในฐานะ “เยอแนลนวัตกรรม” หรือบันทึกการเดินทางร้อยกรองที่มีความแปลกใหม่ โดยใช้การอ่านละเอียด (close reading) และนำเสนอผลการวิจัยโดยการวิเคราะห์เชิงพรรณนา (descriptive analysis) จากการศึกษาพบว่า ความเป็น “เยอแนลนวัตกรรม” ของพระราชนิพนธ์เรื่องตามเสด็จไทรโยคนั้น เห็นได้จากการใช้ผู้เล่าเรื่อง (narrator) ผู้หญิง ถือเป็นการปรับแปลงขนบวรรณคดีนิราศแต่เดิมที่ผู้แต่งและผู้เล่าเรื่องเป็นผู้ชาย นอกจากนี้ผู้แต่งยังล้อเลียนเสียดสีขนบวรรณคดีนิราศทำให้เกิดลักษณะ “นอกขนบ” และนำเสนอเนื้อหาที่เป็นบันทึกการเดินทางจริง โดยระบุ “วันที่” เป็นรายวันตามลำดับอย่างชัดเจน ลักษณะบันทึกการเดินทางร้อยกรองที่แตกต่างไปจากเดิมเช่นนี้ สะท้อนความพยายามของผู้แต่งที่ต้องการนำเสนอสิ่งใหม่เพื่อท้าทายรสนิยมของผู้อ่านร่วมสมัยโดยเฉพาะสตรีชาววัง ให้คลายความสนใจจากนิราศแบบเดิมที่เน้นการพรรณนาอารมณ์ รวมถึงนิทานประเภทจักร ๆ วงศ์ ๆ ที่มีโครงเรื่องซ้ำ ๆ มาสนใจบันทึกที่ให้สาระความรู้แทน