ประวัติศาสตร์ของความลำเอียง ปิตาธิปไตย พรตนิยม และอคติที่มีต่อเพศหญิงในพุทธศาสนาสมัยหลังพุทธกาล
Article Sidebar
Main Article Content
บทคัดย่อ
บทความนี้ปรับปรุงจากโครงวิจัยเรื่อง “สิทธิสตรีในพระพุทธศาสนาเถรวาท” ที่ศึกษาทัศนะของพระพุทธศาสนาเถรวาทเรื่อง สิทธิ หน้าที่ สถานภาพ และบทบาททางสังคม-เศรษฐกิจและการเมืองของสตรี ตามที่ปรากฏในพระไตรปิฎกภาษาบาลี อรรถกถา และเอกสารทางวิชาการด้านพระพุทธศาสนาเกี่ยวข้อง โดยจำกัดขอบเขตการศึกษาไว้ในช่วงสมัยเริ่มแรกของพระพุทธศาสนาจนถึงคริสต์ศตวรรษที่ 7 อย่างไรก็ตาม ในบทความนี้จะนำเสนอเฉพาะประเด็นเกี่ยวกับอคติที่มีต่อเพศหญิงอันปรากฏอยู่ทั่วไปในพุทธศาสนาเถรวาทและมหายาน
กล่าวได้ว่า ในวรรณกรรมของพระพุทธศาสนาเถรวาทและมหายาน ไม่มีคำสอนอันเกี่ยวเนื่องกับสถานภาพ สิทธิ และบทบาทของสตรีในทางสังคม เศรษฐกิจ และการเมืองโดยตรง แต่มีคำสอนบางเรื่องที่ตีความได้ว่า มีบางตำแหน่งแห่งที่ในจักรวาลนี้ที่สตรีเข้าถึงไม่ได้ และสตรีไม่อาจเข้าไปมีบทบาทในกิจกรรมทางสังคมเศรษฐกิจการเมืองได้ น่าสังเกตว่า ในวรรณกรรมของเถรวาทที่รวบรวมขึ้นในยุคหลัง จะมีภาพลบของสตรีมากกว่าในวรรณกรรมยุคแรก ๆ ทั้งนี้เพราะได้รับอิทธิพลจากแนวคิด “พรตนิยม” ซึ่งซ้อนทับกับระบบที่ให้ความสำคัญกับผู้ชายนั่นเอง
Article Details
ทัศนะ ข้อคิดเห็น ภาพที่ปรากฏในวารสารเล่มนี้ เป็นความคิดเห็นส่วนตัวของผู้เขียน บรรณาธิการและกองบรรณาธิการไม่จำเป็นต้องเห็นพ้องและไม่ถือเป็นความรับผิดชอบ ลิขสิทธิ์ในบทความเป็นของผู้เขียนและสถาบันสิทธิมนุษยชนและสันติศึกษา มหาวิทยาลัยมหิดล ห้ามผลิตซ้ำ เก็บในระบบที่ค้นหาได้ หรือเผยแพร่ต่อส่วนใดส่วนหนึ่งของวารสารเว้นแต่จะได้รับอนุญาตเป็นลายลักษณ์อักษรจากบรรณาธิการ หรือได้รับอนุญาตตามกฎหมาย หรือตามเงื่อนไขขององค์กรลิขสิทธิ์ภาพถ่ายหรือกราฟฟิก สงวนลิขสิทธิ์ในการนำไปใช้ประโยชน์ในเชิงพาณิชย์ การนำไปใช้โปรดอ้างอิงให้ถูกต้องตามหลักวิชาการ
เอกสารอ้างอิง
คอนซ์, เอ็ดเวิร์ด. (2530). พุทธศาสนา สารและพัฒนาการ. (นิธิ เอียวศรีวงศ์, ผู้แปล). กรุงเทพฯ: อมรินทร์ พริ้นติ้ง กรุ๊ฟ.
ฉัตรสุมาลย์ กบิลสิงห์. (ผู้แปล). (2537). สัทธรรมปุณฑรีกสูตร. กรุงเทพฯ: ศูนย์ไทย-ธิเบต.
ฉัตรสุมาลย์ กบิลสิงห์. (ผู้แปล). (2554). ศรีมาลาเทวีศรีหนาทสูตร. กรุงเทพฯ: ศูนย์ไทย-ธิเบต.
ณัชปภา วาสิงหน (2555). ความเข้าใจเกี่ยวกับพุทธประสงค์ในการประดิษฐานภิกษุณีสงฆ์. วารสารพุทธศาสน์ศึกษา, 19(3), 43-63.
ทวีวัฒน์ ปุณฑริกวิวัฒน์. (2543). พุทธศาสนากับสิทธิสตรี. วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร, 19-20(1), 101-132.
ปรีชา ช้างขวัญยืน. (2541). สตรีในคัมภีร์ตะวันออก. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
พระเทพเวที (ประยุทธ์ ปยุตโต). (2536). จารึกอโศก. ใน ส. ศิวรักษ์ (ผู้แปลและเรียบเรียง), ความเข้าใจเรื่องพระเจ้าอโศกและอโศกาวทาน (หน้า 216-260). กรุงเทพฯ: ศูนย์ไทย-ธิเบต.
พระเทพเวที (ประยุทธ์ ปยุตโต). (2532). การศึกษาที่สากลบนฐานแห่งภูมิปัญญาไทย. กรุงเทพฯ: อมรินทร์ พริ้นติ้ง กรุ๊ฟ.
พระศรีปริยัติโมลี (สมชัย กุสลจิตฺโต). (บรรณาธิการ). (2544). สตรีในพระพุทธศาสนา. กรุงเทพฯ: สุขภาพใจ.
พิทักษ์พงศ์. (2544). คอลัมน์ "สู่โพธิสัตต์มรรค." ข่าวรายสัปดาห์อาทิตย์ 23, 1158: 1-7 มีนาคม 2544. 30-31.
มหามกุฎราชวิทยาลัย. (2525). พระสูตรและอรรถกถาแปล ขุททกนิกายชาดก (เล่มที่ 3 ภาคที่ 1). กรุงเทพฯ: เฉลิมชาญการพิมพ์.
มหามกุฎราชวิทยาลัย. (2525). พระสูตรและอรรถกถาแปล ขุททกนิกายชาดก (เล่มที่ 4 ภาคที่ 3). กรุงเทพฯ: เฉลิมชาญการพิมพ์.
มหามกุฎราชวิทยาลัย. (2530). สยามรฏฐสส เตปิฏกํ. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์มหามกุฎราชวิทยาลัย.
มหามกุฏราชวิทยาลัย. (2542). พระธัมมปทัฏฐกถาแปล (ภาค 1-2). กรุงเทพฯ: มหามกุฏราชวิทยาลัย.
เมตตานันโท ภิกขุ. (2545). เหตุเกิด พ.ศ. 1.เล่ม 2 . กรุงเทพฯ: แสงพระอาทิตย์.
ราชบัณฑิตยสถาน. (2532). พจนานุกรมศัพท์ปรัชญา อังกฤษ-ไทย ฉบับราชบัณฑิตยสถาน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์ พริ้นติ้ง กรุ๊พ.
ส. ศิวรักษ์ (ผู้แปลและเรียบเรียง). (2534). ความเข้าใจเรื่องพระเจ้าอโศกและอโศกาวาทาน. กรุงเทพฯ: ศูนย์ไทย-ธิเบต.
สามเณรีธัมมนันทา (ฉัตรสุมาลย์ กบิลสิงห์). (2544). คุยกับพระผู้หญิง. กรุงเทพฯ: พระอาทิตย์.
สำนักคอมพิวเตอร์. มหาวิทยาลัยมหิดล. (2537). พระไตรปิฎกฉบับคอมพิวเตอร์. (ชุดแปลเป็นภาษาไทย เวอร์ชั่น 2).
สุชีพ ปุญญานุภาพ. (2539). พระไตรปิฎกฉบับสำหรับประชาชน. กรุงเทพฯ: มหามกุฎราชวิทยาลัย.
สุนทร ณ รังสี (2541). พุทธปรัชญาจากพระไตรปิฎก. กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
เสถียร โพธินันทะ. (2513). ประวัติศาสตร์พระพุทธศาสนา. พระนคร: บรรณาคาร.
เสถียร โพธินันทะ. (2516). ชุมนุมพระสูตรมหายาน. กรุงเทพฯ: บรรณาคาร.
Blackstone, K. (1991). Damming the dhamma: Problems with Bhikkhuniis in the Pali Vinaya. Retrieved from https://budsas.net/ebud/ebsut066.htm
Gross, R. M. (1995). Buddhism after patriarchy. India: Sri Satguru.
Satha-Anand, S. (2001). Female ordination and women’s rights in buddhism. Humanitas Asiatica, 2(1), 98-104.
Sponberg, A. (1985). Attitudes toward women and the feminine in early buddhism. In J. I. Cabezon, (Ed.), Buddhism, sexuality, and gender. Albany, N.Y.: State University of New York Press.
William, P. (1989). Mahayana Buddhism: The doctrinal foundations. London: Routledge.
