การปฏิบัติต่ออารมณ์ตามจริตในพุทธศาสนาเถรวาท

บทคัดย่อ

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอารมณ์ กระบวนการของอารมณ์ และวิธีการปฏิบัติต่ออารมณ์ตามแนวทางพุทธศาสนา ซึ่งประกอบด้วยสภาวะรับรู้คือ จิต และสภาวะที่ถูกรู้คืออารมณ์ อาศัยเหตุปัจจัยค้ำจุนเกื้อหนุน และวิธีการปฏิบัติตามหลักสมถกัมมัฏฐานและวิปัสสนา ศึกษาข้อมูลจากแหล่งต่างๆ  เช่น พระไตรปิฎก คัมภีร์วิสุทธิมรรค หนังสือ เอกสารอื่นๆ ที่เกี่ยวข้องกับอารมณ์ในทางพุทธศาสนาเถรวาท และในทางจิตวิทยา โดยรวบรวมข้อมูลจากแหล่งต่างๆ ดังที่กล่าวแล้วนั้น นำมาวิเคราะห์หลักการ กระบวนการ และวิธีการปฏิบัติต่ออารมณ์ในพุทธศาสนาเถรวาท ผลการศึกษาพบว่า วิธีการปฏิบัติต่ออารมณ์ในพุทธศาสนาเถรวาทคือ วิธีการควบคุมอารมณ์ ตามหลักอินทรีย์สังวร โดยการใช้สติมากำหนดรู้ที่ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ ไม่ให้ยินดี ยินร้ายในอารมณ์รูป เสียง กลิ่น รส โผฏฐัพพะ ธรรมารมณ์ และวิธีการปฏิบัติตามหลักสมถะและวิปัสสนา เพื่อกำจัดมูลเหตุ หรือต้นตอของอารมณ์ โดยเน้นวิธีการนำเอาอารมณ์ที่เหมาะกับจริตมาผูกมัดจิตให้อยู่ในอารมณ์ใดอารมณ์หนึ่ง จนจิตเกิดความสงบตั้งมั่นอยู่ในอารมณ์เดียวจากนั้นจึงพิจารณาอารมณ์ที่เกิดขึ้น จะเป็นสุขก็ตาม ทุกข์ก็ตาม สงบก็ตาม ล้วนเป็นสภาวะที่ไม่เที่ยงเป็นทุกข์ ไม่ใช่ตัวตน สละคืนความยึดมั่นถือมั่นปล่อยวางอารมณ์