การก่อตัวของกลุ่มทุนการเมืองในกระแสการพัฒนาภาคเหนือ
Main Article Content
บทคัดย่อ
ในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมาเกิดความเปลี่ยนแปลงโครงสร้างสังคมไทยในหลายมิติ ทั้งทางด้านเศรษฐกิจ อาชีพ และวิถีชีวิต ส่งผลให้เกิดคนชนบทแบบใหม่ที่มีความสัมพันธ์กับ การเปลี่ยนแปลงของโครงสร้างเศรษฐกิจโลก ชนบทและคนชนบทไม่ได้โดดเดี่ยวจากสังคมโดยรอบ การเปลี่ยนแปลงโครงสร้างดังกล่าวทำให้การดำเนินชีวิตของผู้คนในชนบทเปลี่ยนไปในหลายมิติ ยังส่งผลให้เกิดการผลิตสร้างตัวตน อารมณ์ความรู้สึกเกิดความนึกฝันถึงชีวิตของคนชนบทใหม่ ที่ไม่เหมือนเดิมอีกต่อไป คนชนบทได้เข้ามามีส่วนร่วมทางการเมือง โดยเฉพาะผ่าน “การเลือกตั้ง” เพราะมีนัยสำคัญต่อการกำหนด “นโยบายสาธารณะ” เขาเหล่านั้นได้เข้าสู่พื้นที่ทางการเมือง ในฐานะผู้ประกอบการทางการเมืองที่กระตือรือร้น ภายใต้การสร้างความสัมพันธ์ที่หลากหลาย เพื่อต่อรองกับรัฐและทุนแบบใหม่ บทความนี้มุ่งทำความเข้าใจว่าอำนาจทางการเมือง การเคลื่อนไหวทางการเมืองของผู้กระทำการทางการเมือง ซึ่งแตกต่างจากการศึกษาการเมือง เชิงโครงสร้างเชิงสถาบันเพราะการมองการเมืองในทำนองนั้น ส่งผลให้การเมืองขาดมิติที่หลากหลาย นำมาสู่มายาคติและตกอยู่ภายใต้กับดักคู่ตรงข้ามที่ไม่สามารถอธิบายการเมืองอย่างรอบด้าน ส่วนการให้ความสนใจปฏิบัติการของปัจเจกในชีวิตประจำวันที่ปรับเปลี่ยนนิยามความหมาย อารมณ์ความรู้สึกและสำนึกทางการเมือง จะช่วยให้เข้าใจปฏิสัมพันธ์เชิงอำนาจในอีกมิติหนึ่ง
Article Details
References
จามะรี เชียงทอง และคณะ. (2554). ชนบทไทย: เกษตรกรระดับกลางและแรงงานไร้ที่ดิน. เชียงใหม่: ภาควิชาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
จามะรี เชียงทอง. (2557ก). ชนบทไทย จากอดีตสู่อนาคต. เชียงใหม่ : แผนงานสร้างเสริมนโยบายสาธารณะที่ดี (นสธ.).
______. (2557ข). ทบทวนกรอบคิดเรื่องระบบอุปถัมภ์และความสำคัญของคนกลางทางการเมืองและเศรษฐกิจในการศึกษาชนบท. สังคมศาสตร์, 26(2), 59-92.
______. (2560). สังคมชนบทในโลกสมัยใหม่. เชียงใหม่ : คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. (2527). เศรษฐกิจหมู่บ้านในอดีต. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์.
______. (2529). บ้านกับเมือง. กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์รุ่งเรืองสาส์น.
______. (2544). จากประวัติศาสตร์หมู่บ้านสู่ทฤษฏีสองระบบ. สุรินทร์: สถาบันราชภัฎสุรินทร์.
______. (2547). ความเป็นมาและสาระสำคัญของแนวคิดวัฒนธรรมชุมชน. กรุงเทพฯ: สถาบันพัฒนาองค์กรชุมชน.
ฉัตรทิพย์ นาถสุภา. (2553). การเป็นสมัยใหม่กับแนวคิดชุมชน. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์.
ชมัยโฉม สุนทรสวัสดิ์. (2521). การศึกษาเชิงประวัติศาสตร์เกี่ยวกับกิจการป่าไม้ภาคเหนือของไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2439 ถึง พ.ศ. 2475. วิทยานิพนธ์อักษรศาสตร์มหาบัณฑิต ภาควิชาประวัติศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ชัยพงษ์ สำเนียง. (2551). พลวัตการสร้างและการรับรู้ประวัติศาสตร์เมืองแพร่ 2445-2550. (วิทยานิพนธ์ศิลปศาสตรมหาบัณฑิต). ภาควิชาประวัติศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
______. (2560ก). “พัฒนาการของกลุ่มทุนและเครือข่ายธุรกิจในภาคเหนือของประเทศไทย พ.ศ. 2446-ปัจจุบัน” ใน ศุภการ สิริไพศาล และชัยพงษ์ สำเนียง. (บรรณาธิการ). ความเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมของไทยในปริทรรศน์ประวัติศาสตร์. กรุงเทพฯ: โครงการความเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมของไทยในปริทรรศน์ประวัติศาสตร์ (สกว.).
______. (2560ข). พัฒนาการของกลุ่มทุนและเครือข่ายธุรกิจในภาคเหนือของประเทศไทย พ.ศ. 2446 - ปัจจุบัน. กรุงเทพฯ: โครงการความเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจและสังคมของไทยในปริทรรศน์ประวัติศาสตร์ (สกว.).
ชัยพงษ์ สำเนียง. (2561). พัฒนาการกลุ่มทุนการเมืองในภาคเหนือของประเทศไทย: การเปลี่ยนทุนเศรษฐกิจและวัฒนธรรมให้เป็นทุนการเมือง. วารสารพัฒนศาสตร์ มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, 1(1), 1-53.
ชัยพงษ์ สำเนียง. (2562). พื้นที่การเมืองในชีวิตประจำวันและการต่อรองธรรมาภิบาลท้องถิ่น: กรณีศึกษาการจัดการทรัพยากรขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นภาคเหนือ. (ดุษฎีนิพนธ์ปรัชญาดุษฎีบัณฑิต). สาขาสังคมวิทยาและมานุษยวิทยา คณะสังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ชูขวัญ ถุงเงิน และสิริกร ไชยมา. (2542). เมืองแพร่บ้านเรา. แพร่: แพร่ไทย อุตสาหกรรมการพิมพ์.
ชูสิทธิ์ ชูชาติ. (2523). วิวัฒนาการเศรษฐกิจหมู่บ้านในภาคเหนือของประเทศไทย พ.ศ. 2394-2475. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ.
______. (2525). พ่อค้าวัวต่าง: ผู้บุกเบิกการค้าขายในหมู่บ้านภาคเหนือของประเทศไทย
(พ.ศ. 2398-2503). เชียงใหม่: วิทยาลัยครูเชียงใหม่.
______. (2549). พ่อค้าเรือหางแมลงป่องนายฮ้อยหลวงลุ่มแม่น้ำปิง (พ.ศ. 1839– 2504). เชียงใหม่: ศูนย์ศึกษาภูมิปัญญาท้องถิ่น.
เดลินิวส์. (2559). สุกิจ นิมมานเหมินทร์: หัวหน้าพรรคสหภูมิ. สืบค้นจาก
http://www.dailynews. co.th/article/370345
เดอะ พีเพิล. (2562). ณรงค์ วงศ์วรรณ บารมีไม่ถึง “ดวงดาว. สืบค้นจาก https://thepeople.co/ narong-wongwan-phrae-province/
ไทยรัฐออนไลน์. (2562). ส.ส.โหวตให้เขา 235 เสียง เปิดประวัติ "สมพงษ์ อมรวิวัฒน์" จากพรรคเพื่อไทย. สืบค้นจาก https://www.thairath.co.th/news/politic/1575780
ธวัช คำธิตา. (2541). กลยุทธ์และแนวทางในการดำเนินงานทางการเมืองของนายบุญเท่ง ทองสวัสดิ์. (วิทยานิพนธ์รัฐศาสตรมหาบัณฑิต) มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
นรนิติ เศรษฐบุตร. (ม.ป.ป.). บุญเท่ง ทองสวัสดิ์. สืบค้นจาก http://wiki.kpi.ac.th/index.php?
นิติ ภวัครพันธุ์. (2558). เรื่องเล่าเมืองไต : พลวัตของเมืองชายแดนไทย-พม่า. เชียงใหม่: ศูนย์อาเซียนศึกษา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
นิติ ภวัครพันธุ์. (2558). เรื่องเล่าเมืองไต : พลวัตของเมืองชายแดนไทย-พม่า. เชียงใหม่: ศูนย์อาเซียนศึกษา มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ประวัติย่อ นายสมพงษ์ อมรวิวัฒน์. สืบค้นจาก https://www.ryt9.com/s/refb/200543 2529
ประเทือง นรินทรางกูล ณ อยุธยา. (2537). การจัดการที่ดินภายใต้ระบบการเกษตรแบบมีพันธสัญญา: ศึกษากรณีเกษตรกรผู้ปลูกพืชพาณิชย์ในเขตกิ่งอำเภอแม่วาง จังหวัดเชียงใหม่. เชียงใหม่: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยเชียงใหม่.
ปลายอ้อ ชนะนนท์. (2530). นายทุนพ่อค้ากับการก่อและขยายตัวของระบบทุนนิยมในภาคเหนือของไทย พ.ศ. 2464-2523. กรุงเทพฯ: สถาบันวิจัยสังคม จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
ผาสุก พงษ์ไพจิตร, บรรณาธิการ. (2549). การต่อสู้ของทุนไทย (เล่ม 1-2). กรุงเทพฯ: มติชน.
ผาสุก พงษ์ไพจิตร และสังศิต พิริยะรังสรรค์, บรรณาธิการ. (2535). รัฐ ทุน เจ้าพ่อท้องถิ่นกับสังคมไทย. กรุงเทพฯ: มูลนิธิฟรีดริช เอแบรท.
ผู้จัดการ. (2529, ตุลาคม) ฝ่ายค้านคุณภาพและความแค้น. สืบค้นจาก http://info.gotomanager.com
/news/printnews.aspx?id=9301
______. (2551). โค้งสุดท้ายศึก “อบจ.เชียงใหม่”ถล่มกันเละ“เจ้าหนุ่ย” ขึ้นป้ายโจมตีคู่แข่งทั่วเมือง. สืบค้นจาก https://mgronline.com/local/detail/9510000052674
ฝ่ายเศรษฐกิจการขนส่งและสื่อสาร. (ม.ป.ป.). รายงานการศึกษาเรื่อง รูปแบบการเคลื่อนย้ายและค่าใช้จ่ายในการขนส่งใบยาสูบ. กองเศรษฐกิจและคมนาคม สำนักงานปลัดกระทรวงคมนาคม. อัดสำเนา, 27-28.
พรรณี บัวเล็ก. (2545). ลักษณะของ นายทุนไทย ในช่วงระหว่าง พ.ศ. 2457- 2482: บทเรียนจากความรุ่งโรจน์สู่โศกนาฎกรรม. กรุงเทพฯ: พันธกิจ.
______. (2543). พัฒนาการทุนนิยมในประเทศไทย พัฒนาการทุนนิยมในประเทศไทย. วารสารมหาวิทยาลัยศิลปากร, 19-20(1), 9-39.
พัฒน์ ผาทอง. (2542). ชีวประวัติ. อนุสรณ์พระราชทานเพลิงศพนายพัฒน์ ผาทอง ณ สุสานป่าช้าจีน อ. เมือง จ.แพร่ ในวันเสาร์ที่ 12 มิถุนายน 2542.
ไพโรจน์ จันทรนิมิ และครรชิต ธำรงรัตนฤทธิ์. (2530). เชียงใหม่กึ่งศตวรรษ กงเกวียนกำเกวียน. นิตยสารผู้จัดการ. สืบค้นจาก http://info.gotomanager.com/news/details.aspx?id =2578
ภุชงค์ กันทาธรรม. (ม.ป.ป.). รักชาติแรงกล้านายทอง. สืบค้นจาก http://www.muangkhai.ac.th/
data_55757
รักฎา เมธีโภคพงษ์. (2560). นักการเมืองถิ่นจังหวัดลำพูน. กรุงเทพฯ: สถาบันพระปกเกล้า.
______. (2546). หนึ่งศตวรรษเศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านภาคเหนือ. กรุงเทพฯ: สร้างสรรค์.
รักฎา เมธีโภคพงษ์ และวีระ เลิศสมพร. (2551). นักการเมืองถิ่นจังหวัดเชียงใหม่. นนทบุรี: สถาบันพระปกเกล้า.
วศิน ปัญญาวุธตระกูล. (2542). การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจในล้านนา กับการก่อตัวของสำนึกท้องถิ่น พ.ศ. 2459-2480. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ คณะอักษรศาสตร์ จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
วีระ เลิศสมพร. (2553). นักการเมืองถิ่นจังหวัดแม่ฮ่องสอน. กรุงเทพฯ: สถาบันพระปกเกล้า.
เวียงรัฐ เนติโพธิ์. (2552). ทุนเชียงใหม่. กรุงเทพฯ: Openbooks.
ศิลปวัฒนธรรม. (2562). “บุญเท่ง ทองสวัสดิ์” ส.ส.ไร้พ่ายชนะรวดทุกสมัย ทำอย่างไรถึงเป็นผู้แทนราษฎรนานสุดในไทย. สืบค้นจาก https://www.silpa-mag.com/history/ article_29691
สิทธิโชค ลางคุลานนท์. (2552). พัฒนาการและบทบาททางการเมืองของกลุ่มธุรกิจการเมืองในประเทศไทย. (วิทยานิพนธ์รัฐประศาสนศาสตรมหาบัณฑิต). คณะรัฐประศาสนศาสตร์ สถาบันบัณฑิตพัฒนบริหารศาสตร์.
สิริวรรณ สิรวณิชย์. (2552). ยุทธศาสตร์ของชาวบ้านในการพัฒนาเกษตรกรรมและการใช้ที่ดิน: กรณีศึกษาบ้านศรีเตี้ย อำเภอบ้านโฮ่ง จังหวัดลำพูน. สังคมศาสตร์, 21(1).
สิริลักษณ์ (ศักดิ์เกรียงไกร) สัมปัชชลิต. (2552). ต้นกำเนิดของชนชั้นนายทุนในประเทศไทย (พ.ศ.2398-2453 (พิมพ์ครั้งที่ 3). กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์.
แสน วงศ์วรรณ. (2526). ชีวประวัติ. ในอนุสรณ์พระราชทานเพลิงศพนายแสน วงศ์วรรณ วันเสาร์ ที่ 5 พฤศจิกายน 2526 ณ ฌาปนสถานประตูมาน เทศบาลเมืองแพร่ จ.แพร่.
อมรา พงศาพิชญ์ และปรีชา คุวินทร์พันธุ์, บรรณาธิการ. (2539). ระบบอุปถัมภ์. กรุงเทพฯ:
สำนักพิมพ์จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย.
อคิน รพีพัฒน์, ผู้แต่ง. (2527). ประกายทอง สิริสุข, พรรณี ฉัตรพลรักษ์, ผู้แปล. สังคมไทยในสมัยต้นกรุงรัตนโกสินทร์ พ.ศ. 2325-2416. กรุงเทพฯ: มหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์, มูลนิธิตำราสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์.
อนุ เนินหาด. (2556). ซะปะเรื่องเก่า. หนังสือพิมพ์ไทยนิวส์ออนไลน์. สืบค้นจาก http://muslimchiangmai.net/index.php? topic=9891.0
อโณทัย วัฒนาพร. (2558). นักการเมืองถิ่นจังหวัดลำปาง. กรุงเทพฯ : สถาบันพระปกเกล้า.
อานันท์ กาญจนพันธุ์. (2533). วัฒนธรรมพ่อเลี้ยง: เลี้ยงใครใครเลี้ยง. สมุดสังคมศาสตร์, 12(3-4), 152-174.
โอเคเนชั่น (Oknation). (2554). สืบค้นจาก http://oknation.nationtv.tv/blog/vihokradio/ 2011/03/04/entry-1
Anek Laothamatas. (1992). Business associations and the new political economy of Thailand : from bureaucratic polity to liberal corporatism. Westview Press.
Bourdieu, P. (1997). ‘The Forms of Capital’ in Halsey. A.H., H. Lauder, P. Brown and A.S. Wells (eds). Education: Culture, Economy, Society. Oxford: Oxford University Press.
______. (1998). Practical Reason: On the Theory of Action. Cambridge. U.K.: Polity Press.
Nishizaki, Yoshinori. (2011). Political Authority and Provincial Identity in Thailand The Making of Banharn-buri. Ithaca, N.Y.: Southeast Asia Program Publications, Southeast Asia Program, cornell University.
Niti Pawakapan. (2003). Traders, kinsmen and trading counterparts: the rise of local politicians in north-western Thailand. The Australian Journal of Anthropology 14(3), 365-382.
Niti Pawakapan. (2003). Traders, kinsmen and trading counterparts: the rise of local politicians in north-western Thailand. The Australian Journal of Anthropology 14(3), 365-382.
Ockey, James. (2004). Making democracy : leadership, class, gender, and political participation in Thailand. Honolulu : University of Hawai'i Press.
Suehiro, Akira. (1989). Capital Accumulation in Thailand, 1855-1985. Tokyo: The Centre for East Asian Cultural Studies.
Turton, Andrew. (1976). Northern Thai Peasant Society: Twentieth Century
Transformations in Political and Jural Structures. The Journal of Peasant Studies, 3(3), 267-298.
Van Roy, E. (1965). Economic frontiers: a study of economies in the hills of north Thailand. Ph. D. University of Texas.
Walker, Andrew. (2012). Thailand's political peasants: power in the modern rural economy Madison. Wis.: University of Wisconsin Press.