การวิเคราะห์ลักษณะเชิงพื้นที่และเวลาของปริมาณฝนในช่วงฤดูร้อน ของภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนของประเทศไทยด้วยข้อมูลเรดาร์ตรวจอากาศ

บทคัดย่อ

งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาและวิเคราะห์ลักษณะของปริมาณน้ำฝนรายวันทั้งในเชิงพื้นที่และเวลา ประกอบด้วยปริมาณฝนทั้งหมด สัดส่วนพื้นที่ฝนหนัก (35–90 มิลลิเมตรต่อวัน) และฝนหนักมาก (มากกว่า 90 มิลลิเมตรต่อวัน) ต่อพื้นที่ฝนรายวันทั้งหมด จำนวนคลัสเตอร์ของฝนหนักมาก พื้นที่เฉลี่ยของคลัสเตอร์ฝนหนักมาก รวมถึงทิศทางการวางตัวของพื้นที่คลัสเตอร์ฝนหนักมาก ในบริเวณภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนในช่วงฤดูร้อน (เดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม) พ.ศ. 2560–2563 วิธีการวิจัยเริ่มจากประมาณค่าปริมาณฝนรายชั่วโมงจากข้อมูลค่าการสะท้อนของสัญญาณเรดาร์ตรวจอากาศสกลนคร ด้วยสมการความสัมพันธ์ Z-R และปรับแก้ความคลาดเคลื่อนด้วยข้อมูลจากสถานีตรวจอากาศภาคพื้นที่ 5 แห่ง พบว่าวิธีปรับแก้ค่าความเอนเอียงตัวแปรเชิงพื้นที่มีความคลาดเคลื่อนน้อยที่สุด (RMSE = 2.20 มิลลิเมตรต่อชั่วโมง) เมื่อวิเคราะห์ลักษณะกายภาพของฝนจากข้อมูลเรดาร์ในทุก 15 วันตลอดช่วงฤดูร้อน พบว่าทั้งปริมาณฝนรายวัน จำนวนวันที่มีฝนหนักและหนักมาก สัดส่วนพื้นที่ฝนหนักและหนักมากต่อพื้นที่ฝนรายวันทั้งหมด จำนวนคลัสเตอร์รวมถึงพื้นที่วงรีของฝนหนักมาก มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นจากเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ช่วงก่อนมรสุมมีปริมาณฝนค่อนข้างน้อย โดยเฉพาะเดือนมีนาคมมีปริมาณฝนน้อยที่สุด (เฉลี่ย 1.59–4.14 มิลลิเมตรต่อวัน) และเป็นกลุ่มฝนขนาดเล็ก ส่วนเดือนเมษายนปริมาณน้ำฝนและสัดส่วนพื้นที่ฝนหนักเพิ่มขึ้น อีกทั้งมีความผันแปรสูง (ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานของปริมาณฝนเฉลี่ยรายวันเท่ากับ 5.16 มิลลิเมตรต่อวัน) อีกทั้งยังมีปริมาณฝนสูงสุดมากกว่าช่วงเวลาอื่น (718.13–800.82 มิลลิเมตร) แสดงถึงการเกิดสภาพอากาศรุนแรงในบางปี สำหรับเดือนพฤษภาคมประเทศไทยเริ่มเข้าสู่ฤดูฝนหรือฤดูมรสุม ทั้งปริมาณน้ำฝน จำนวนกลุ่มฝนตกหนักมาก และขนาดพื้นที่วงรีส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐานของฝนตกหนักมากมีค่าสูงที่สุด (พื้นที่ฝนหนักมากเฉลี่ย 371.63 ตารางกิโลเมตรต่อวัน) เนื่องจากอิทธิพลของลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้และร่องความกดอากาศต่ำแถบศูนย์สูตรส่งผลให้เกิดพายุฝนฟ้าคะนองกระจายครอบคลุมพื้นที่เป็นบริเวณกว้าง