การสร้างพลังปัญญาทางอารมณ์ตามวิถีพุทธจิตวิทยา

บทคัดย่อ

พลังปัญญาทางอารมณ์ในพระพุทธศาสนานั้นปรากฎมานานแล้ว ซึ่งจะเห็นจากหลักธรรมที่เกี่ยวข้องกับการใช้ปัญญามากำกับอารมณ์ โดยวิธีการที่สามารถสร้างพลังทางปัญญาได้นั้นเกิดขึ้นจากการปฏิบัติโดยการฝึกจิต ซึ่งพุทธวิธีที่พระพุทธเจ้าทรงสอนในการทำจิตให้มั่นคงเพื่อเป็นการสร้างฐานพลังงานเพื่อส่งผ่านออกไปยังพฤติกรรมภายนอก โดยการฝึกปฏิบัติให้ครอบคลุมทั้งการรักษาศีล การฝึกสมาธิ และการฝึกฝนให้เกิดปัญญาโดยพุทธวิธีคือ หลักภาวนา, หลักสติปัฏฐาน 4, หลักโยนิโสมนัสสิการ และหลักพรหมวิหาร ซึ่งหลักธรรมทั้งสี่ข้างต้นสอดคล้องกับแนวคิดทางจิตวิทยาตะวันตกที่นำเสนอการสร้าง 5 ทักษะ ได้แก่ การตระหนักรู้ในตนเอง, การมีแรงจูงใจ, การรับรู้และเข้าใจความรู้สึกของผู้อื่นและทักษะสังคม โดยพื้นฐานของการฝึกจิตและปฏิบัติเพื่อสร้างสมดุลในจิตใจ ระหว่างความคิดและความรู้สึก จะนำพาไปสู่การแสดงออกทางพฤติกรรม บทความวิชาการนี้มุ่งศึกษาเรื่องพลังปัญญาทางอารมณ์โดยมุ่งเน้นตามพุทธวิธี เพราะพระพุทธศาสนามีธรรมมะที่ลึกซึ้งในการสอนเรื่องของการสร้างพลังงานทางจิต ด้วยการสร้างพลังงานทางจิตเป็นประโยชน์ต่อการกำกับและควบคุมอารมณ์ ซึ่งส่งผลต่อการพัฒนาอย่างลึกซึ้งในตัวบุคคลและครอบครัว สำหรับบุคคลที่สามารถจัดการกับอารมณ์ตนเองได้ดีนั้น จะกลายเป็นคนที่มีความสุขและประสบความสำเร็จในชีวิตและนำพาความสุขมาสู่ครอบครัวให้สามารถอยู่ร่วมกันได้อย่างปกติสุข  ดังนั้นแล้วมนุษย์ทั่วไปสามารถสร้างพลังปัญญาทางอารมณ์ด้วยตนเองได้ด้วยการฝึกฝนตนเองและบ่มเพาะความคิดเพื่อสร้างพลังงานบวกให้เกิดขึ้นในชีวิต