รูปแบบการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตร เพื่อยกระดับคุณภาพเชิงพาณิชย์

บทคัดย่อ

การวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสภาพการดำเนินงานธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตร 2)  ศึกษาระดับปัจจัยในการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตรเพื่อยกระดับคุณภาพเชิงพาณิชย์ 3)  ศึกษาปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตร  และ 4)  นำเสนอรูปแบบการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตรเพื่อยกระดับคุณภาพเชิงพาณิชย์  โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสานวิธี  โดยการวิจัยเชิงคุณภาพ (Qualitative approach) กลุ่มเป้าหมาย ได้แก่ กลุ่มผู้เกี่ยวข้องในการดำเนินธุรกิจวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตร จำนวน  19 คน  โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth interview) หรือจนกว่าข้อมูลอิ่มตัว (Saturated data)  ใช้วิธีเลือกแบบลูกโซ่ (Snowball sampling) ด้วยการสังเคราะห์ข้อมูลและการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative approach) กลุ่มตัวอย่างได้แก่ ประธานกลุ่มหรือผู้แทนกลุ่มวิสาหกิจชุมชนที่รับการประเมินศักยภาพในระดับดี จำนวน 498 คน ประมาณการขนาดของกลุ่มตัวอย่างโดยใช้สูตรของเนแมน และเลือกตัวอย่างแบบแบ่งชั้นภูมิตามสัดส่วนเครื่องมือที่ใช้ในการเก็บข้อมูลได้แก่ แบบสอบถาม วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้ค่าความถี่ ค่าร้อยละ ค่าเฉลี่ยค่าเบี่ยงเบนมาตรฐาน การวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณและการวิเคราะห์เนื้อหา

ผลการศึกษาพบว่า 1) สภาพการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตรผู้ประกอบการส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง มีอายุระหว่าง 46-55 ปีประกอบอาชีพเกษตรกร การศึกษาระดับปริญญาตรี มีรายได้ต่อเดือนอยู่ระหว่าง 10,001-20,000 บาท มีบทบาทหน้าที่ในกลุ่มเป็นประธานกลุ่ม ระยะเวลาในการก่อตั้งกลุ่มมากกว่า 5 ปี มีเงินทุนหมุนเวียนในการประกอบการของกลุ่มวิสาหกิจชุมชนอยู่ระหว่าง 10,000-30,000 บาท และจำนวนสมาชิกวิสาหกิจชุมชน อยู่ระหว่าง 10-15 คน 2) ระดับการปฏิบัติตามปัจจัยในการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตรเพื่อยกระดับคุณภาพเชิงพาณิชย์ภาพรวมอยู่ในระดับมาก เรียงลำดับดังนี้ การจัดการคุณภาพการผลิต (x̄ = 4.03, S.D. = 0.50)  การจัดการทางการตลาด (x̄ = 3.98, S.D. = 0.47) การจัดการนวัตกรรม (x̄ = 3.98, S.D. = 0.49) และการเป็นผู้ประกอบการ (x̄ = 3.84, S.D. = 0.42) สำหรับผลการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตรภาพรวมอยู่ในระดับมาก (x̄ = 3.96, S.D.=0.42) เรียงลำดับดังนี้ จำนวนลูกค้าเพิ่มขึ้น (x̄ = 4.08, S.D. = 0.96) จำนวนยอดขายสินค้าสูงขึ้น   ( x̄ = 3.41, S.D. = 1.15) และผลกำไรเพิ่มขึ้น (x̄ = 3.27, S.D. = 0.96) 3) ปัจจัยที่ส่งผลต่อการดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุนชนผลผลิตทางการเกษตร อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่ระดับ .05 และมีอิทธิพลทางบวก ได้แก่ การจัดการทางการตลาด (β = .46) การจัดการคุณภาพการผลิต (β = .33) การเป็นผู้ประกอบการ (β = .29) และการจัดการนวัตกรรม (β = .27) ตามลำดับ และ 4) รูปแบบดำเนินธุรกิจของวิสาหกิจชุมชนผลผลิตทางการเกษตรเพื่อยกระดับคุณภาพเชิงพาณิชย์ ประกอบด้วย 4 ด้านที่สำคัญ ได้แก่ 1) การจัดการทางการตลาด (ก) ผลิตภัณฑ์ (ข) ราคา(ค) ช่องทางการตลาด  และ (ง) การส่งเสริมการตลาด 2) การจัดการคุณภาพการผลิต (ก) การควบคุมคุณภาพการผลิต (ข) การวางแผนคุณภาพการผลิต และ(ค) การปรับปรุงคุณภาพการผลิต 3) การเป็นผู้ประกอบการ (ก) การจัดการความรู้ (ข) ความเป็นอิสระ (ค) การดำเนินงานเชิงรุก (ง) ความเป็นผู้นำ  และ (จ) ความกล้าเสี่ยง และ 4) การจัดการนวัตกรรม (ก) นวัตกรรมการตลาด (ข) นวัตกรรมผลิตภัณฑ์ และ (ค) นวัตกรรมกระบวนการ