การพัฒนาศักยภาพการท่องเที่ยวและผลิตภัณฑ์ชุมชนโดยกระบวนการมีส่วนร่วม ในเส้นทางหุบเขาศรีลานนา บ้านแม่แพง ตำบลแม่ปั๋ง จังหวัดเชียงใหม่

บทคัดย่อ

            การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาศักยภาพและทรัพยากรการท่องเที่ยวของบ้านแม่แพงตามเส้นทางชุมชนหุบเขาศรีลานนา 2) แลกเปลี่ยนเรียนรู้ร่วมกันระหว่างชุมชนกับนักศึกษาต่างประเทศเพื่อสร้างแนวทางพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนอย่างสร้างสรรค์ และ 3) พัฒนาแนวทางการบริหารจัดการแหล่งท่องเที่ยวและผลิตภัณฑ์ชุมชนด้วยกระบวนการมีส่วนร่วม การวิจัยใช้ระเบียบวิธีเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research: PAR) ผสานแนวคิดการท่องเที่ยวโดยชุมชน (Community-Based Tourism: CBT) การวิเคราะห์เชิงกลยุทธ์ SWOT–TOWS และกิจกรรม Design Thinking กลุ่มตัวอย่าง ได้แก่ ตัวแทนสมาชิกกลุ่มวิสาหกิจชุมชนหุบเขาศรีลานนา 30 คน และนักศึกษาจาก Temasek Polytechnic ประเทศสิงคโปร์ จำนวน 35 คน ภายใต้โครงการ Passage to ASEAN ในฐานะนักท่องเที่ยวทดลองเส้นทาง

            ผลการวิจัยพบว่า 1) บ้านแม่แพงมีศักยภาพด้านทรัพยากรการท่องเที่ยว ทั้งธรรมชาติและวัฒนธรรม เช่น ต้นฉำฉากลางน้ำ น้ำตกม่อนหินไหล น้ำพุร้อนโป่งบัวบาน วัดแม่ปั๋ง และเขื่อนแม่งัดสมบูรณ์ชล รวมถึงผลิตภัณฑ์ชุมชน เช่น สมุนไพร ผ้าทอ จักสาน และอาหารท้องถิ่น โดยมีข้อจำกัดสำคัญคือการขาดระบบบริหารจัดการ การจัดลำดับจุดท่องเที่ยว และโครงสร้างพื้นฐานบริการนักท่องเที่ยวที่ยังไม่ครบถ้วน 2) การแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างชุมชนกับนักศึกษาต่างประเทศนำไปสู่แนวทางพัฒนาการท่องเที่ยวโดยชุมชนเชิงสร้างสรรค์ คือ “Youth Adventure & Eco Destination” ที่ผสานประสบการณ์เชิงนิเวศ วัฒนธรรม และวิถีชีวิต พร้อมการสื่อสารผ่านสื่อสังคมออนไลน์สอดคล้องกับพฤติกรรมนักท่องเที่ยวรุ่นใหม่ และ 3) การวิเคราะห์ SWOT–TOWS ทำให้เกิดแนวทางการบริหารจัดการแหล่งท่องเที่ยวที่ชัดเจน และนำไปสู่การออกแบบเส้นทาง “Mae Pang Eco–Cultural Route” ซึ่งรวมกิจกรรมล่องเรือ เดินป่า ตลาดชุมชน และเวิร์กช็อปหัตถกรรมอย่างเป็นระบบ พร้อมข้อเสนอจัดตั้งศูนย์บริการนักท่องเที่ยวเพื่อเป็นศูนย์กลางข้อมูลและผลิตภัณฑ์ชุมชน

            สรุปผลการวิจัยพบว่า การบูรณาการการมีส่วนร่วมของชุมชนกับการแลกเปลี่ยนเรียนรู้ระหว่างประเทศเป็นกลไกสำคัญในการยกระดับศักยภาพการท่องเที่ยวชุมชนสู่มาตรฐานเชิงสร้างสรรค์ เชื่อมโยงแนวคิดการท่องเที่ยวอย่างยั่งยืน และสนับสนุนนโยบายเศรษฐกิจ BCG (Bio–Circular–Green Economy) ของประเทศ