ข้อเสนอแนวทางการสร้างสรรค์ศิลปะการออกแบบ เพื่อการสืบสาน ภูมิปัญญาช่างไม้เมืองเพชร คุณค่าแห่งวิถีวัฒนธรรมในบริบทปัจจุบัน

บทคัดย่อ

            บทความนี้เป็นการนำเสนอแนวทางในการสืบสาน และกระบวนในการนำคุณค่าและความสำคัญของมรดกภูมิปัญญาและวิถีวัฒนธรรมสกุลช่างไม้เมืองเพชรสู่แรงบันดาลใจในการพัฒนาแนวความคิดของการสร้างสรรค์ศิลปะการออกแบบร่วมสมัย ในบริบทปัจจุบัน ด้วยการศึกษาข้อมูลในพื้นที่ และจากเอกสารหรืองานวิจัยที่เกี่ยวข้อง นำมาสังเคราะห์เป็นองค์ความรู้ ได้ข้อค้นพบว่า สกุลช่างไม้เมืองเพชร มีคุณค่าและความสำคัญต่อวิถีวัฒนธรรมเมืองเพชรในอดีตเป็นอย่างยิ่ง แม้จะเป็นรากฐานสำคัญในการบ่งชี้อัตลักษณ์ของวัฒนธรรมท้องถิ่นเมืองเพชร แต่ทว่าการอนุรักษ์ยังมุ่งเน้นแค่รูปลักษณ์ภายนอก องค์ประกอบที่ชำรุดเสื่อมโทรมถูกทดแทนด้วยวัสดุและเทคนิคใหม่ โดยการวิเคราะห์คุณค่าในเชิงนามธรรม ไม่มีการสืบสานฝึกฝนทักษะงานช่างฝีมือดั้งเดิม เหล่านี้ล้วนเป็นภัยคุกคามที่ไม่เพียงทำให้ภูมิปัญญาท้องถิ่นสูญหายไปเท่านั้น  ในทางตรงข้ามหากมีการศึกษาและกลยุทธ์เชิงวัฒนธรรมที่เหมาะสมแล้ว  มรดกภูมิปัญญาและวิถีวัฒนธรรมสกุลช่างไม้เมืองเพชร สามารถนำมาสร้างสรรค์ต่อยอดเป็นทุนทางวัฒนธรรมได้อีกด้วย

            มรดกภูมิปัญญาและวิถีวัฒนธรรมสกุลช่างไม้เมืองเพชร เป็นความรู้ที่เป็นองค์รวม การศึกษาจึงต้องใช้กระบวนการรวบรวมความรู้ต่าง ๆ ที่สัมพันธ์กัน สะท้อนให้เห็นถึงมิติทางความคิด ความเชื่อ ความศรัทธาในครูจนเกิดเป็นสกุลช่าง ทำให้ภูมิปัญญาและวิถีวัฒนธรรมสกุลช่างไม้เมืองเพชรเป็นหนึ่งในภูมิปัญญารากฐาน ที่ก่อร่างสร้างภูมิทัศน์วัฒนธรรมเมืองอันประกอบด้วยการดำเนินชีวิตของคนในบ้าน และการปฏิสัมพันธ์ในวัดและพื้นที่สาธารณะของชุมชนในอดีต เป็นองค์ความรู้ที่คนเมืองเพชรใช้แก้ปัญหาหรือจรรโลงชีวิต ทำให้วัดและบ้านดำรงความเป็นเมืองเพชรจากอดีตมาสู่ปัจจุบัน ความรู้เกี่ยวกับมรดกภูมิปัญญาและวิถีวัฒนธรรมสกุลช่างไม้เมืองเพชร สู่การพัฒนาแนวความคิดของการสร้างสรรค์เพื่อการสืบสานในบริบทปัจจุบันนั้น ผู้เขียนขอเสนอแนวทางสืบสานองค์ความรู้คุณค่าทางวิถีวัฒนธรรม โดยโครงสร้างการจัดการกระบวนการเรียนรู้ควรอิงทฤษฎีการศึกษาที่ยอดรับเป็นสากล แต่คงไว้ซึ่งลักษณะเฉพาะของวัฒนธรรมการศึกษาในท้องถิ่นที่ยังคงอยู่ในบริบทปัจจุบันซึ่งพิจารณาเป็นแนวทางโดยสังเขป 3 ประการดังนี้ 1) การสร้างสรรค์ในระบบ : เพื่อให้หน่วยงานหรือองค์กรที่เกี่ยวข้อง กำหนดแนวทางสำหรับการศึกษาหรือการจัดกิจกรรมการเรียนรู้เกี่ยวกับมรดกภูมิปัญญาและวิถีวัฒนธรรมท้องถิ่นเมืองเพชรในทิศทางเดียวกัน  2) การสร้างสรรค์นอกระบบ : เพื่อสร้างการรับรู้ (Awareness) การสื่อสารและเผยแพร่ความรู้ เกี่ยวกับการสร้างสรรค์ศิลปะการออกแบบร่วมสมัยจากภูมิปัญญาสกุลช่างไม้เมืองเพชร แก่ผู้สนใจและประชาชนทั่วไป และ 3) การสร้างสรรค์ตามอัธยาศัย : เพื่อส่งเสริมให้มีแหล่งการเรียนรู้ หรือศูนย์การเรียนรู้มรดกภูมิปัญญาและวิถีวัฒนธรรม เพื่อเชิดชูองค์ความรู้ของ สกุลช่างไม้เมืองเพชร ปราชญ์ ชาวบ้าน เป็นต้น