แนวคิดเรื่องผังตัวกระทำของ เอ. เจ. เกรมาส กับการประยุกต์ใช้ศึกษากวีนิพนธ์ไทยร่วมสมัย

บทคัดย่อ

บทความนี้มีจุดมุ่งหมายที่จะศึกษาแนวคิดเรื่องผังตัวกระทำ (actantial model) ของ เอ. เจ.
เกรมาส นักภาษาศาสตร์และนักสัญศาสตร์ชาวฝรั่งเศส เพื่อนำมาประยุกต์ใช้ในการวิเคราะห์กวีนิพนธ์ไทย
ร่วมสมัย เกรมาสเชื่อว่าเรื่องเล่าทั้งหลายมีโครงสร้างที่ซ่อนอยู่ภายใต้ เขาจึงพัฒนาความคิดและแนวทางค้นหาโครงสร้างเรื่องเล่า (narrative structure) ขึ้น เรียกว่าผังตัวกระทำ โครงสร้างผังตัวกระทำนี้ประกอบด้วย
ตัวกระทำ (actant)  6 ตัว ได้แก่ ตัวประธาน ตัวเป้าหมาย ตัวผู้ให้ ตัวผู้รับ ตัวสนับสนุน และตัวอุปสรรค โดยทั่วไปแนวคิดเรื่องผังตัวกระทำมักนิยมใช้ศึกษาเรื่องเล่าในเรื่องแต่งบันเทิงคดี ทว่าบทความนี้เสนอว่าแนวคิดดังกล่าวสามารถนำมาประยุกต์ใช้ศึกษากวีนิพนธ์ได้ โดยการศึกษาพบว่าการวิเคราะห์ตัวกระทำใน
กวีนิพนธ์ไทยมีกระบวนการ 3 ขั้น ขั้นแรกคือการแปรบทกวีเป็นเรื่องเล่า (narrative)  ขั้นที่สองคือการแปรเรื่องเล่าเป็นข้อความเรื่องเล่า (narrative discourse) และขั้นที่สามคือการวิเคราะห์ตัวกระทำของข้อความเรื่องเล่า

ทั้งนี้มีข้อสังเกตคือแนวคิดเรื่องผังตัวกระทำที่มักใช้ในการวิเคราะห์เรื่องเล่าที่มีเหตุการณ์และ
ตัวละคร การนำมาวิเคราะห์กวีนิพนธ์ โดยเฉพาะอย่างยิ่งบทพรรณนาความคิดและอารมณ์ความรู้สึกจึงมีข้อจำกัด กระบวนการถอดความและวิเคราะห์ข้อความเรื่องเล่าจึงควรทำอย่างแม่นยำประณีต และอีกประการหนึ่งคือ การศึกษาบทกวีจำนวนมากอาจทำให้สามารถค้นหาโครงสร้างเรื่องเล่าของกวีนิพนธ์ไทยบางกลุ่มได้ ซึ่งทำให้เห็นความคิดร่วมกันซึ่งกำกับการสร้างสรรค์เนื้อหากวีนิพนธ์ไทย