พาณะ: กวีผู้มีอหังการ

บทคัดย่อ

อหังการแห่งกวีอาจนิยามได้ว่า หมายถึงความเชื่อมั่นของกวีซึ่งเป็นความเชื่อมั่นในตนเองหรืองานของตนก็ได้ ความคิดนี้น่าจะเริ่มปรากฏในวรรณคดีสันสกฤตมาตั้งแต่สมัยอิติหาสะ แต่เดิมนั้นเป็นความคิดเกี่ยวกับตัวงาน ไม่เน้นตัวตนของกวี อหังการแห่งกวีเริ่มเกี่ยวกับตัวตนของกวีตั้งแต่สุพันธุ กวีในสมัยคริสต์ศตวรรษที่ 6 ในบรรดากวีสันสกฤตทั้งหลาย พาณะเป็นกวีที่แสดงอหังการไว้อย่างน่าสนใจ บทความนี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาอหังการของพาณะว่ามีลักษณะอย่างไร เหตุใดพาณะจึงต้องแสดงอหังการเช่นนั้น  ผลการศึกษาพบว่า พาณะเป็นกวีที่มีชื่อเสียงมากในหมู่กวียุคหลัง น่าสังเกตว่า กวีร่วมสมัยกับพาณะไม่กล่าวยกย่องพาณะไว้แต่อย่างใด ในขณะที่พาณะแสดงอหังการไว้อย่างโดดเด่น ดังจะเห็นได้จากการยกย่องวงศ์ตระกูลและตนเอง การพรางตนเองด้วยเศลษะ  การถ่อมตัวอย่างไม่จริงใจ และการวิพากษ์วิจารณ์ผู้อื่นอย่างรุนแรง การแสดงอหังการอย่างโดดเด่นเช่นนี้สะท้อนให้เห็นว่าพาณะต้องการแสวงหาพื้นที่ให้ตนเองในราชสำนัก  เนื่องจากเขาได้เป็นกวีในปลายรัชสมัยของพระเจ้าหรรษะแล้ว นอกจากนี้ อหังการแห่งกวียังเป็นการแสดงออกเพื่อปิดบังความไม่มั่นใจในตนเองอีกด้วย ดังจะเห็นว่ามี “คนอื่น”  อยู่ในอหังการของพาณะซึ่งกวีคนอื่นไม่ทำเช่นนี้ ด้วยเหตุนี้ การแสดงอหังการของพาณะจึงสะท้อนให้เห็นอหังการแห่งกวีที่มีลักษณะซับซ้อน และไม่อาจกล่าวได้ว่าเป็นการแสดงความมั่นใจในฝีมือทางการประพันธ์ของกวีแต่เพียงอย่างเดียวเท่านั้น