คุณสมบัติและบทบาทของเจ้าอาวาสในคัมภีร์พระพุทธศาสนา

บทคัดย่อ

บทความนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์คุณสมบัติและบทบาทของเจ้าอาวาสตามที่ปรากฏในคัมภีร์พระพุทธศาสนา จากการศึกษาพบว่า เจ้าอาวาส หมายถึง พระเถระผู้ได้รับการยอมรับให้ปกครองดูแลความเป็นอยู่ของภิกษุและรับภาระดูแลเสนาสนะในอาวาส อาวาสในสมัยพุทธกาลส่วนมากจะเป็นเสนาสนะที่สร้างในป่า เจ้าอาวาสควรมีคุณลักษณะสำคัญ คือ เป็นพหูสูต สมบูรณ์ทั้งมารยาทและวัตรปฏิบัติ ฉลาดในการใช้คำพูดต่อภิกษุและคฤหัสถ์ มีความรู้ในการก่อสร้างและบูรณปฏิสังขรณ์เสนาสนะ (ที่อยู่อาศัย) และทำหน้าที่โดยปราศจากอคติ เจ้าอาวาสมีบทบาทสำคัญ 5 ด้าน คือ 1) ให้ความสำคัญกับการพัฒนาตนตามหลักไตรสิกขา 2) เอาใจใส่ในการก่อสร้างและดูแลเสนาสนะในอาวาสให้พร้อมกับการพักอาศัย 3) ปกครองดูแลภิกษุในอาวาสให้ปฏิบัติตามพระธรรมวินัย 4) อนุเคราะห์อาคันตุกภิกษุให้ได้รับความสะดวกในการพักอาศัยตามสมควร และ 5) ให้การสงเคราะห์ประชาชนใกล้วัดด้วยความเมตตา รวมทั้งการแจ้งข่าวบุญกุศลและการเยี่ยมเยียนยามเจ็บป่วย
เจ้าอาวาสในคัมภีร์พระพุทธศาสนามีรายละเอียดแตกต่างจากเจ้าอาวาสในสังคมไทย เพราะในสังคมไทย เจ้าอาวาสเป็นผู้ได้รับการแต่งตั้งจากคณะสงฆ์ผู้ปกครอง มีคุณสมบัติ อำนาจและหน้าที่ตามกฎหมายคณะสงฆ์ กฎหมายบ้านเมืองและพระธรรมวินัย มีความรับผิดชอบการบริหารและการจัดการทุกอย่างในวัด โดยมีผู้ช่วยเจ้าอาวาส กรรมการวัดและไวยาวัจกรเป็นผู้ให้ความช่วยเหลือ