การวิเคราะห์ทิศทางการขับเคลื่อนนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรง

บทคัดย่อ

               บทความวิจัยเรื่อง การวิเคราะห์ทิศทางการขับเคลื่อนนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรง มีวัตถุประสงค์ในการวิจัย คือ (1) เพื่อศึกษาทิศทางการขับเคลื่อนนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรง (2) เพื่อศึกษาและวิเคราะห์ปัญหาในการผลักดันการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรง และ (3) เพื่อศึกษาข้อเสนอแนะและแนวทางในการผลักดันนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรง เป็นการวิจัยเชิงคุณภาพ ด้วยการรวบรวมข้อมูลจากการวิจัยจากเอกสารที่เกี่ยวข้องการขับเคลื่อนนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรง เช่น เว็บไซต์ของสำนักข่าว อินเทอร์เน็ต หนังสือที่เกี่ยวกับพื้นที่ งานวิจัย วิทยานิพนธ์ บทความวิชาการ วารสารวิชาการ เป็นต้น และการสัมภาษณ์แบบเจาะลึกโดยผู้ให้ข้อมูลหลัก ได้แก่ อดีตผู้ว่าราชการจังหวัด นักวิชาการด้านการกระจายอำนาจ นักการเมืองที่ขับเคลื่อนนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าและกลุ่มที่คัดค้านนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรง 
               ผลการศึกษา ทิศทางและแนวทางในการขับเคลื่อนนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรงในประเทศไทย พบว่า 1. ทิศทางการขับเคลื่อนนโยบายการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรงเริ่มปรากฏตั้งแต่ปลายทศวรรษ 2530 โดยเป็นข้อเสนอจากนักวิชาการ ภาคประชาสังคม และนักการเมืองฝ่ายก้าวหน้า แต่กลับเผชิญแรงต่อต้านจากข้าราชการประจำโดยเฉพาะกลุ่มราชการส่วนภูมิภาคภายใต้
กรมการปกครอง กระทรวงมหาดไทย แม้รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2540 จะเปิดพื้นที่ให้เกิดการกระจายอำนาจมากขึ้นแต่การผลักดันนโยบายดังกล่าวยังคงเผชิญข้อจำกัดจากระบบราชการอย่างต่อเนื่อง ภายหลังรัฐประหาร พ.ศ. 2557 กระแสการกระจายอำนาจถูกชะลอภายใต้นโยบายของคณะรัฐประหารที่มุ่งฟื้นฟูอำนาจของรัฐราชการ ส่งผลให้แนวคิดการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรงแทบไม่ถูกกล่าวถึงในระดับนโยบายจนกระทั่งกลับมาเป็นวาระสาธารณะอีกครั้งในช่วงการเลือกตั้งผู้ว่าราชการกรุงเทพมหานคร พ.ศ. 2565 และได้รับการผลักดันอย่างเป็นรูปธรรมในฐานะนโยบายของพรรคก้าวไกลในการเลือกตั้งสมาชิกสภาผู้แทนราษฎร พ.ศ. 2566 2. ปัญหาการผลักดันนโยบายเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรงเผชิญอุปสรรคสำคัญในหลายมิติ ได้แก่ โครงสร้างระบบราชการไทยที่ยังรวมศูนย์ โดยผู้ว่าฯ เป็นตัวแทนรัฐส่วนกลางภายใต้กระทรวงมหาดไทย การเลือกตั้งจึงท้าทายอำนาจเดิมและถูกต่อต้านโดยข้าราชการประจำโดยเฉพาะในระดับภูมิภาค ขณะเดียวกัน หน่วยงานความมั่นคงกังวลว่าจะเกิดการครอบงำจากกลุ่มอิทธิพลหรือกระทบเอกภาพของรัฐ นอกจากนี้ ยังมีข้อโต้แย้งเรื่องความเหลื่อมล้ำของศักยภาพจังหวัดที่อาจนำไปสู่ความไม่สมดุลในการพัฒนา รวมถึงข้อจำกัดทางกฎหมายและรัฐธรรมนูญที่ไม่เอื้อต่อการดำเนินการ สะท้อนว่าการผลักดันนโยบายดังกล่าวต้องเผชิญความท้าทายเชิงโครงสร้าง นโยบาย และการเมือง ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยฉันทามติจากหลายภาคส่วนร่วมกัน 3. ทิศทางการขับเคลื่อนนโยบายเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรงสามารถจำแนกเป็น 5 แนวทางหลัก ได้แก่ (1) การเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดพร้อมปรับโครงสร้างการบริหารราชการแผ่นดินแบบสองชั้น (2) การเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดควบคู่กับการลดอำนาจบริหารราชการส่วนภูมิภาค (3) การเลือกตั้งนายกองค์การบริหารส่วนจังหวัด (4) การทดลองเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดในจังหวัดที่มีความพร้อม และ (5) การคงรูปแบบการแต่งตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยรัฐบาล ข้อเสนอแนะแนวทางการผลักดันนโยบายเน้นการกำหนดนโยบายจากรัฐบาลและพรรคการเมือง การปรับปรุงกฎหมายที่เกี่ยวข้อง การพัฒนาศักยภาพจังหวัด การให้ความรู้แก่ประชาชน และการบริหารจัดการบุคลากรที่ได้รับผลกระทบจากการเปลี่ยนแปลงโครงสร้าง โดยการดำเนินงานอย่างเป็นขั้นตอนและคำนึงถึงความพร้อมของทุกภาคส่วน จะส่งเสริมความสำเร็จในการเลือกตั้งผู้ว่าราชการจังหวัดโดยตรงภายใต้บริบทของประเทศไทยอย่างเหมาะสมและยั่งยืน