การถอดบทเรียนการบริหารจัดการเครือข่ายเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตรและภาคการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน

บทคัดย่อ

          บทความวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อถอดบทเรียนการบริหารจัดการเครือข่ายเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการเกษตรและภาคการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืนตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เป็นการวิจัย
เชิงคุณภาพ (Qualitative research) ผู้วิจัยเก็บรวบรวมข้อมูลจากการสัมภาษณ์เชิงลึก (In-depth interviews) และการจัดประชุมกลุ่ม (Focus group discussions) ด้วยคำถามแบบกึ่งโครงสร้าง (Semi-structure questions) โดยใช้การสุ่มตัวอย่างแบบเจาะจง (Purposive sampling) จากผู้ที่ประสบความสำเร็จในการขับเคลื่อนเครือข่ายเศรษฐกิจพอเพียง จำนวน 30 คน ผลการศึกษาพบว่า การขับเคลื่อนในภาคการเกษตรเน้นการพัฒนาเชิงพื้นที่ (Area-based Approach) โดยมีหน่วยงานภาครัฐ ภาคเอกชน องค์กรและมูลนิธิให้การสนับสนุนการขับเคลื่อนผ่านกลไกชุมชน การเกิดขึ้นของเครือข่ายในภาคการเกษตรมีลักษณะแบบล่างขึ้นบน (Bottom-up Approach) เครือข่ายต้นแบบส่วนใหญ่เคยผ่านวิกฤต และมีผู้นำตามธรรมชาติ แกนนำหรือปราชญ์ชาวบ้านที่ลงมือทำจริงจนเห็นผลสำเร็จ คนในชุมชนจึงทำตามจนเกิดเป็นเครือข่ายย่อย ซึ่งหากได้รับการสนับสนุนจากหน่วยงานภาครัฐอย่างเหมาะสมตามบริบทจะช่วยสร้างเครือข่ายชุมชนให้เข้มแข็งได้อย่างยั่งยืน

           ส่วนเครือข่ายเศรษฐกิจพอเพียงในภาคการศึกษาขับเคลื่อนโดยกระทรวงศึกษาธิการ ที่มุ่งจัดการศึกษาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงเพื่อปลูกฝังให้ผู้เรียนมีอุปนิสัยพอเพียง ผ่านการจัดการเรียนรู้ การพัฒนาหลักสูตร รวมถึงการสร้างแหล่งเรียนรู้ การเกิดขึ้นของเครือข่ายในภาคการศึกษามีลักษณะจัดตั้งหรือแบบบนลงล่าง (Top-down Approach) เริ่มจากกระทรวงศึกษาธิการสั่งการไปยังหน่วยงานในสังกัดทั่วประเทศ โดยอุปสรรคสำคัญในการขับเคลื่อนเครือข่ายในภาคการศึกษา คือ นโยบายจากกระทรวงศึกษาธิการมีการเปลี่ยนแปลงบ่อย และการขาดความต่อเนื่องในการบริหาร โดยเฉพาะเมื่อผู้บริหารหรือครูแกนนำย้ายโรงเรียน