การประยุกต์เทคโนโลยีภูมิสารสนเทศเพื่อประเมินศักยภาพพื้นที่สีเขียว สำหรับความยืดหยุ่นปรับตัวของเมืองในจังหวัดสมุทรสาคร
คำสำคัญ:
พื้นที่สีเขียว, ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์, การกลายเป็นเมือง, ความยืดหยุ่นปรับตัวของเมือง, สมุทรสาครบทคัดย่อ
การกลายเป็นเมืองอย่างรวดเร็วของจังหวัดสมุทรสาครส่งผลกระทบต่อการเปลี่ยนแปลงของพื้นที่สีเขียวและพื้นที่สาธารณะของเมือง ทำให้มีความจำเป็นเร่งด่วนในการเสริมสร้างศักยภาพเพื่อปรับปรุงระบบนิเวศที่จำเป็นของเมืองและสร้างอนาคตที่ยั่งยืนสำหรับทุกคน งานวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินศักยภาพพื้นที่สีเขียวที่เหมาะสมต่อความยืดหยุ่นปรับตัวของเมืองในจังหวัดสมุทรสาคร ด้วยการประยุกต์ใช้ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ และการวิเคราะห์แบบหลายเกณฑ์โดยวิธีกระบวนการลำดับชั้นเชิงวิเคราะห์ ร่วมกับวิธีการสัมภาษณ์ เกณฑ์ที่ใช้ในการประเมินจำแนกเป็นเกณฑ์หลัก 4 ด้าน คือ (1) ลักษณะทางเศรษฐกิจ-สังคม (2) ลักษณะทางกายภาพ (3) ลักษณะทางธรรมชาติและสภาพแวดล้อม และ (4) การเข้าถึงโครงสร้างพื้นฐานที่สำคัญ และเกณฑ์รอง 10 ด้าน คือ (1) การใช้ประโยชน์ที่ดินในปัจจุบัน (2) ความหนาแน่นของประชากร (3) ระยะห่างจากแหล่งที่ก่อมลพิษ (4) ความเป็นเจ้าของพื้นที่ (5) ระยะห่างจากพื้นที่แหล่งน้ำ (6) ขนาดของพื้นที่สีเขียวต่อประชากร (7) ระยะห่างจากพื้นที่ภัยพิบัติ (น้ำท่วม) (8) ระยะห่างจากแหล่งที่ตั้งความหลากหลายทางชีวภาพ (9) ระยะทางจากพื้นที่สีเขียวประเภทสวนสาธารณะ และ (10) ระยะทางถึงที่ตั้งสิ่งอำนวยความสะดวก ผลการประเมินศักยภาพของพื้นที่สีเขียวที่เหมาะสมต่อความยืดหยุ่นปรับตัวของเมืองพบว่า นอกเหนือจากร้อยละ 26.72 ซึ่งเป็นพื้นที่เมืองแล้วนั้น พื้นที่ร้อยละ 73.28 ของจังหวัด คือ พื้นที่ศักยภาพ ซึ่งจำแนกได้เป็น 5 ระดับตามศักยภาพของพื้นที่ในการรองรับการขยายตัวของเมือง ประกอบด้วย ศักยภาพสูงมาก (ร้อยละ 3.86) ศักยภาพสูง (ร้อยละ 61.48) ศักยภาพปานกลาง (ร้อยละ 34.13) ศักยภาพต่ำ (ร้อยละ 0.49) และศักยภาพต่ำมาก (ร้อยละ 0.05) ตามลำดับ พื้นที่ศักยภาพส่วนใหญ่ของแต่ละตำบลเป็นการใช้ที่ดินหลากหลายประเภท ประกอบด้วย สถานที่เพาะเลี้ยงสัตว์น้ำ ไม้ผล พืชสวน แหล่งน้ำธรรมชาติ พื้นที่ลุ่ม ป่าชายเลน และพื้นที่นา ตามลำดับ พื้นที่เหล่านี้กระจายอยู่ในตำบลต่าง ๆ ใกล้พื้นที่เขตเมืองและอุตสาหกรรมของจังหวัด เนื่องจากเป็นพื้นที่ซึ่งต้องการพื้นที่สีเขียวรองรับการขยายตัวของเมืองเพื่อส่งเสริมให้เมืองมีความยั่งยืนและยืดหยุ่น
References
ภาษาไทย
Department of Land Development กรมพัฒนาที่ดิน. (2021). Phanthi kan chai prayot thidin pi phor sor 2564 แผนที่การใช้ประโยชน์ที่ดิน พ.ศ. 2564 [Land use map for the year 2021]. Department of Land Development, Ministry of Agriculture and Cooperatives. https://dinonline.ldd.go.th/
Kot krasuang hai chai bangkap phangmueang ruam changwat Samut Sakhon phor sor 2560 กฎกระทรวง ให้ใช้บังคับผังเมืองรวมจังหวัดสมุทรสาคร พ.ศ. 2560 [Ministerial Regulations, enforcing the Comprehensive Town Plan of Samut Sakhon Province B.E. 2560]. (2017, 26 April). Ratchakichanubeksa ราชกิจจานุเบกษา [Government Gazette]. Book 134 Episode 46 Kor. pp. 15-21.
National Statistical Office of Thailand สำนักงานสถิติแห่งชาติ. (2021). khomun prachakon changwat samut Sakhon ข้อมูลประชากรจังหวัดสมุทรสาคร [Samut Sakhon Province Demographics]. Retrieved July 20, 2021, from https://www.nso.go.th/
Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2017). Naewthang kan chatkan phuenthi si-khiao lae mattrathan attrasuan Phuethi si-khiao samrap chumchon mueang nai prathet Thai แนวทางการจัดการพื้นที่สีเขียวและมาตรฐานอัตราส่วนพื้นที่สีเขียว สำหรับชุมชนเมืองในประเทศไทย. [Guidelines for managing green area and green area ratio standards for urban communities in Thailand]. https://www.onep.go.th/ebook/eurban/eurban-publication-02.pdf
Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning สํานักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2019). Naewthang kan khapkhluean kan chatkan phuenthi si-khiao yang yangyuen แนวทางการขับเคลื่อนการจัดการพื้นที่สีเขียวอย่างยั่งยืน [Guidelines for driving sustainable green space management]. Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning. Ministry of Natural Resources and Environment. https://dol.go.th/plan/DocLib2/Q1.pdf
Office of Natural Resources and Environmental Policy and Planning สำนักงานนโยบายและแผนทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม. (2023). Than khomun phuenthi si-khiao mueang ฐานข้อมูลพื้นที่สีเขียวเมือง [Urban green area database]. https://tgu.onep.go.th
Panittha Phisetha ปนิษฐา ปฏิเมธา. (2010). Kan sueksa kham samphan rawang laksana phuenthi si-khiao nai khet chumchon mueang lae patchai thi mi phon tor phawa lokron krorani sueksa phuenthi khet Pathumwan การศึกษาความสัมพันธ์ระหว่างลักษณะพื้นที่สีเขียวในเขตชุมชนเมืองและปัจจัยที่มีผลต่อภาวะโลกร้อน กรณีศึกษาพื้นที่เขตปทุมวัน [A study on relationship between urban urban green space and global warming factors : a case study of Pathumwan district]. Mueang lae sa-phap waetlom: warasan wichakan phakwicha kan okbap lae wangphang chumchon mueang, mahawithayalai silpakorn เมืองและสภาพแวดล้อม: วารสารวิชาการภาควิชาการออกแบบและวางผังชุมชนเมือง มหาวิทยาลัยศิลปากร [City and Environment: Academic Journal of the Department of Urban Community, Silpakorn University], 1, 67-83.
Paradorn Kaewsaiporn ภราดร แก้วไสพร. (2015). Kan ha phuenthi thi mi sakkayaphap nai kan phatthana pen phuenthi si-khiao khong khet dindang การหาพื้นที่ที่มีศักยภาพในการพัฒนาเป็นพื้นที่สีเขียวของเขตดินแดง [Identifying potential space for green area development in Dindeang district] [Master thesis, Chulalongkorn University]. CUIR. http://cuir.car.chula.ac.th/handle/123456789/51195
Phattharaphon Soithong, Kannika Janchidfa, Narathip Puangphit & Suchart Chayhad ภัทราพร สร้อยทอง, กรรณิการ์ จันทร์ชิดฟ้า, นราธิป เพ่งพิศ และสุชาติ ชายหาด. (2017). Kan pramoen prakutkan ko khamron lae kas ruean krachok nai kan phatthana phuenthi chaifang thale tawan-ok การประเมินปรากฏการณ์เกาะความร้อนและก๊าซเรือนกระจกในการพัฒนาพื้นที่ชายฝั่งทะเลตะวันออก [Urban Heat Island and Greenhouse effect in Eastern Seaboard Development of Thailand]. Faculty of Geographic Information Arts, Burapha University. http://dspace.lib.buu.ac.th/xmlui/handle/1234567890/3838
Samut Sakhon Provincial Disaster Prevention and Mitigation Directorate กองอำนวยการป้องกันและบรรเทาสาธารณภัยจังหวัดสมุทรสาคร. (2018). Phan kan phachoenhet uthokkaphai lae din thalom changwat Samut Sakhon prachompi phor sor 2561 แผนการเผชิญเหตุอุทกภัยและดินถล่ม จังหวัดสมุทรสาคร ประจำปี พ.ศ. 2561 [Plans for dealing with floods and landslides in Samut Sakhon Province for the year 2018]. Samut Sakhon Provincial Disaster Prevention and Mitigation Office.
Samut Sakhon Provincial Office สำนักงานจังหวัดสมุทรสาคร. (2022). Phan phatthana changwat 5 pi (phor sor 2566-2570) chabap thopthuan prachampi ngopphaman phor sor 2567 khong changwat Samut Sakhon แผนพัฒนาจังหวัด 5 ปี (พ.ศ. 2566-2570) ฉบับทบทวน ประจำปีงบประมาณ พ.ศ. 2567 ของจังหวัดสมุทรสาคร [Provincial development plan 5 years (2023-2017), review of the fiscal year 2024 of Samut Sakhon province]. Strategic work group and information for provincial development Samut Sakhon Provincial Office.
ภาษาต่างประเทศ
Afriyanie, D., Akbar, R., & Suroso, D. S. A. (2018). Socio-ecological resilience for urban green space allocation. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 145, 012120. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/145/1/012120
Borie, M., Ziervogel, G., Taylor, F. E., Millington, J. D. A., Sitas, R., & Pelling, M. (2019). Mapping (for) resilience across city scales: An opportunity to open-up conversations for more inclusive resilience policy? Environmental Science & Policy, 99, 1-9. https://doi.org/10.1016/j.envsci.2019.05.014
Cimellaro, G. P. (2016). Urban resilience for emergency response and recovery. Springer Cham. https://doi.org/10.1007/978-3-319-30656-8
Daudey, L., & Matsumoto, T. (2017). Integrating urban resilience and resource efficiency into local green growth strategies: The case of fast-growing cities in Southeast Asia. International Journal of Urban Sustainable Development, 9(2), 226-241. https://doi.org/10.1080/19463138.2017.1339278
Dobbs, R., Smit, S., Remes, J., Manyika, J., Roxburgh, C., & Restrepo, A. (2011). Urban world: Mapping the economic power of cities. McKinsey Global Institute. Retrieved July 5, 2020, from https://www.mckinsey.com/featured-insights/urbanization/urban-world-mapping-the-economic-power-of-cities
Francis, R. A., & Chadwick, M. A. (2013). Urban ecosystems: Understanding the human environment. Routledge. https://doi.org/10.4324/9780203133644
Frankenberger, T., Mueller, M., Spangler, T., & Alexander, S. (2013). Community resilience: Conceptual framework and measurement feed the future learning agenda. Westat. https://agrilinks.org/sites/default/files/resource/files/FTF%20Learning_Agenda_Community_Resilience_Oct%202013.pdf
Gill, S. E., Handley, J. F., Ennos, A. R., & Pauleit, S. (2007). Adapting cities for climate change: The role of the green infrastructure. Built Environment, 33(1), 115-133. https://doi.org/10.2148/benv.33.1.115
Hunter, M. (2011). Using ecological theory to guide urban planting design: An adaptation strategy for climate change. Landscape Journal, 30(2), 173-193. https://doi.org/10.3368/lj.30.2.173
Jasmani, Z. (2013, June 10-14). Small urban parks and resilience theory: How to link human patterns and ecological functions for urban sustainability [Course material]. Urban Ecology as Science, Culture and Power, KTH Stockholm. https://www.academia.edu/9263609/Linking_Resilience_Theory_with_Urban_Green_Space
Kumagai, Y., Gibson, R. B., & Filion, P. (2015). Evaluating long-term urban resilience through an examination of the history of green spaces in Tokyo. Local Environment, 20(9), 1018-1039. https://doi.org/10.1080/13549839.2014.887060
Li, Z., Fan, Z., & Shen, S. (2018). Urban green space suitability evaluation based on the AHP-CV combined weight method: A case study of Fuping county, China. Sustainability, 10(8), 2656. https://doi.org/10.3390/su10082656
McPhearson, T., Andersson, E., Elmqvist, T., & Frantzeskaki, N. (2015). Resilience of and through urban ecosystem services. Ecosystem Services, 12, 152-156. https://doi.org/10.1016/j.ecoser.2014.07.012
Mukherjee, M., & Takara, K. (2018). Urban green space as a countermeasure to increasing urban risk and the UGS-3CC resilience framework. International Journal of Disaster Risk Reduction, 28, 854-861. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.01.027
Nastasi, B. K., & Schensul, S. L. (2005). Contributions of qualitative research to the validity of intervention research. Journal of School Psychology, 43(3), 177-195. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2005.04.003
Ni’mah, N. M., & Lenonb, S. (2017). Urban greenspace for resilient city in the future: Case study of Yogyakarta City. IOP Conference Series: Earth and Environmental Science, 70, 012058. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/1755-1315/70/1/012058
Pokhrel, S. (2019). Green space suitability evaluation for urban resilience: An analysis of Kathmandu Metropolitan city, Nepal. Environmental Research Communications, 1(10), 105003. https://iopscience.iop.org/article/10.1088/2515-7620/ab4565
Rus, K., Kilar, V., & Koren, D. (2018). Resilience assessment of complex urban systems to natural disasters: A new literature review. International Journal of Disaster Risk Reduction, 31, 311-330. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2018.05.015
Sun, Q., Wu, Z., & Tan, J. (2012). The relationship between land surface temperature and land use/land cover in Guangzhou, China. Environmental Earth Sciences, 65, 1687-1694. https://doi.org/10.1007/s12665-011-1145-2
Tallis, H., Guerry, A., & Daily, G. C. (2012). Ecosystem services. In R. Leemans (Ed.), Ecological Systems: Selected Entries from the Encyclopedia of Sustainability Science and Technology (pp. 81-100). Springer New York. https://doi.org/10.1007/978-1-4614-5755-8_6
Teknomo, K. (2006). Analytic hierarchy process (AHP) tutorial. Revoledu.com. https://sip.upgris.ac.id/file/materi/ahp-tutorial-yg4u335641.pdf
United Nations. (2023). Goals 11 Make cities and human settlements inclusive, safe, resilient and sustainable. https://unstats.un.org/sdgs/files/metadata-compilation/Metadata-Goal-11.pdf
United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UNISDR). (2009). UNISDR terminology on disaster risk reduction. United Nations International Strategy for Disaster Reduction. https://www.preventionweb.net/files/7817_UNISDRTerminologyEnglish.pdf
Vargas-Hernández, J. G., & Zdunek-Wielgołaska, J. (2021). Urban green infrastructure as a tool for controlling the resilience of urban sprawl. Environment, Development and Sustainability, 23, 1335-1354. https://doi.org/10.1007/s10668-020-00623-2
World Bank. (2023). Urban population (% of total population) - Thailand. Retrieved July 25, 2023, from https://data.worldbank.org/indicator/SP.URB.TOTL.IN.ZS?locations=TH
Zhu, S. Y., & Zhang, G. (2011). Analysis on relationship between urban land surface temperature and landcover from Landsat ETM+ data. In 2011 Fourth International Symposium on Knowledge Acquisition and Modeling (pp. 493-496). IEEE. https://doi.org/10.1109/KAM.2011.134
Downloads
เผยแพร่แล้ว
How to Cite
ฉบับ
บท
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
การป้องกันปัญหาด้านลิขสิทธิ์และการคัดลอกผลงาน
ผู้เขียนบทความมีหน้าที่ในการขออนุญาตใช้วัสดุที่มีลิขสิทธิ์คุ้มครองจากเจ้าของลิขสิทธิ์ ผู้เขียนบทความมีความรับผิดชอบที่จะต้องปฏิบัติตามกฎหมายในการคัดลอกและทำสำเนาวัสดุที่มีลิขสิทธิ์อย่างเคร่งครัด การคัดลอกข้อความและการกล่าวพาดพิงถึงเนื้อหาจากวัสดุตีพิมพ์อื่น ต้องมีการอ้างอิงแหล่งที่มากำกับและระบุแหล่งที่มาให้ชัดเจนในส่วนบรรณานุกรม การคัดลอกข้อความหรือเนื้อหาจากแหล่งอื่นโดยไม่มีการอ้างอิงถือเป็นการละเมิดจริยธรรมทางวิชาการที่ร้ายแรง และเข้าข่ายการละเมิดลิขสิทธิ์ตามพระราชบัญญัติลิขสิทธิ์ พ.ศ. 2537 หากมีการฟ้องร้องดำเนินคดีใด ๆ เกิดขึ้น ผู้เขียนบทความมีความรับผิดชอบทางกฎหมายแต่เพียงผู้เดียว
